اعتیاد یک بیمارى اجتماعی است و یک بیماری مزمن و عصبی به شمار می آید. اعتیاد در اثر عواملی ژنتیکی، فیزیولوژیک و اجتماعی رشد می کند. از مشخصات اعتیاد می توان به اختلال در کنترل انجام عملی یا احساس اجبار در انجام یک عمل مشخص، با وجود آگاهی نسبت به عواقب خطرناک آن اشاره کرد. اعتیاد جوانب مختلفی دارد و فقط مختص به مواد مخدر نیست. به طور مثال اعتیاد رفتاری، به انواعی از اعتیاد گفته می شود که به مواد خاصی وابسته نیست بلکه این نوع اعتیاد وابستگی به انجام رفتارهایی نظیر قمار، خرید، سکس، بازی و امثال این ها است.
وابستگی به مواد (مواد مخدر و مشروبات الکلی) یا عادت های ناهنجار، یک اختلال روان پزشکی و روان شناسی است که از یک سو، زندگی فرد و خانواده او را از بین می برد و از سوی دیگر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بی شماری را به فرد وارد می کند.
همچنین بخوانید: تعریف اعتیاد و راه های درمان آن
اعتیاد به انواع مواد مخدر
اعتیاد به اکستازی : اکستازی مخدر جدیدی به شمار می آید که به دنبال مصرف آن شعور، آگاهی و روان فرد مختل شده، آستانه تحریک پذیری روانی او پائین می‌آید و فرد را به جنون می رساند.
اعتیاد به حلال ها و مواد فرار (مواد استنشاقی) : از انواع حلال ها می توان به چسب ها، بنزین، تینرهای نقاشی و رنگ، گازوئیل، جوهر مرکب، اسپری مـو، اسپری رنگ، اسپری شوینده، مایع سوخت (گاز) فندک، فریون، نیترو اکسیدها، اتر، مایع خشک شویی، استون، شیشه شور، واکس کفش، غلط گیرها، مواد پاک کننده و . . . اشاره کرد.
اعتیاد به ال اس دی : ال اس دی ال اس دی به شکل قرص، کپسول و یا کپسول های ژلاتینی و با نام مستعار اسید در خیابان ها به فروش می رسد و به صورت غیر قانونی تولید می شود.
اعتیاد به ماری جوانا : ماری جوانا یکی از فرآورده های گیاه شاهدانه است. ماری جوانا به صورت خوراکی و به صورت دود کردن مصرف می شود.
اعتیاد به هروئین - تریاک و مورفین (دیکلونال، متادون، پتی دین) : هروئین از خشخاش بدست می آید و شکل تغییر یافته مرفین است.
اعتیاد به شیشه
کریستال دى هیدروکلرید که به زبان عامیانه شیشه شناخته می شود یک ماده قدرتمند، اعتیادآور و مخدری محرک است و به شکل ترکیبى و مصنوعى وجود دارد. کریستال یا شیشه مانند کریستال هاى واقعى به رنگ هاى صورتى، آبى و سبز یافت مى شود و بزرگ و شفاف هستند. کریستال دى متامفتامین هیدروکلرید، همچنین در خیابان به اسامى مت، تینا، آیس و شیشه شناخته شده است.
در حقیقت شیشه، نام غیر علمی و رایجی است که به ترکیبات حاصل از ماده ی صنعتی آمفتامین ها گفته می شود. تاریخچه ساخت شیشه به سال ۱۸۸۷ در آلمان باز می گردد که که اولین بار به طور مصنوعی ساخته شد و از آن برای درمان بیماری هایی از قبیل افسردگی های خفیف، بیش فعالی، چاقی مرضی استفاده می کردند. همچنین شیشه در زمان جنگ جهانی دوم در ژاپن برای اولین بار ساخته شده و برای آماده ساختن سربازها برای جنگ و رفع خستگی و گرسنگی آنها به کار برده شد. نا گفته نماند که مت‌آمفتامین و به صورت قرص‌هایی به نام دزوکسین در پزشکی نیز مورد مصرف قرار می گیرد و تجویز می‌گردد اما نوع مخدر آن یا همان شیشه در آزمایشگاه‌های غیر مجاز تهیه شده و با نوعی که در مصارف پزشکی به کار می رود، کاملاً متفاوت است. دسترسی به شیشه برای معتادان بسیار آسان است و در خیابان به راحتی در دسترسشان قرار می گیرد.
اعتیاد به شیشه در جوانان
اعتیاد به شیشه در جوانان ۱۸ تا ۲۵ ساله درصد بالایی دارد و این رده ی سنی بیشترین گروه مصرف کننده مواد محرک شیشه را تشکیل می‌دهند و مصرف شیشه در این رنج سنی در مهمانی‌ها و پارتی‌های شبانه صورت می گیرد. نوجوانان به دلایل مختلفی به مصرف شیشه روی می‌آورند و اغلب آنها بیان می کنند که برای فرار از احساسات ناخوشایند و تغییر خلق‌شان شیشه مصرف می کنند. برخی نیز مانند دانش آموزان یا دانشجویان با هدف جلوگیری از به خواب رفتن در شب‌های امتحان یا کامیون داران برای جلوگیری از خواب آلودگی به هنگام رانندگی به مصرف این نوع از مخدر محرک روی می آورند.
گفته می شود که جوانان شیشه را برای ازدیاد میل جنسی نیز مصرف می‌کنند، که با توجه به تغییر روانی پس از مصرف شیشه و ایجاد توهم در ذهنشان تحت تاثیر این ماده، به رفتارهای بازداری نشده ای در زمینه جنسی دست بزنند مانند برقراری ارتباطات جنسی نا ایمن، که از نتایج آن ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله ایدز و هپاتیت است. اتفاقی که با مصرف شیشه در مغز رخ می دهد این است که یک دوز تقریباً خالص از مواد محرک به طور آنی وارد مغز می‌گردد و احساس نشاط زیادی به فرد می دهد و او را به سرخوشی فراوان می رساند. مدت این تاثیر گذاری طولانی است و به راحتی از بین نمی رود. به این سرخوشی ناشی از مصرف شیشه راش یا فلش گفته می شود. این حالت فقط چند دقیقه دوام دارد و از لحاظ شدت آن را مانند ارگاسم روانی توصیف می کنند.
مصرف شیشه
شیشه به اشکال متنوعی وجود دارد و ممکن است به شیوه‌های دود کردن، استنشاق از راه بینی، خوراکی و یا تزریق مورد مصرف قرار گیرد. این ماده، بسته به نوع مصرف، خلق و خوی فرد مصرف کننده را به شیوه‌های مختلف تغییر می دهد. بیماران در مصرف شیشه یا آیس و پس از کشیدن آن، پس مانده ای که از آن به جا می ماند را دوباره جمع آوری کرده و بار دیگر می‌کشند.
نحوه ی چگونگی مصرف این ماده مخدر مهم نیست و شیشه به هر طریقی که مصرف شود در نهایت به گردش خون وارد شده و خود را به مغز می رساند و بر سیستم اعصاب مرکزی تأثیر می گذارد. اثراتی که شیشه روی بدن می‌گذارد ممکن است ۴ تا ۲۴ ساعت طول بکشد.
عوارض جسمی اعتیاد به شیشه
از عوارض جسمی مصرف شیشه در دراز مدت و کوتاه مدت می توان به بروز حالت‌های تهاجمی در فرد به دلیل افزایش میزان دوپامین در مغز، بروز اختلالات خواب، مشکلات قلبی و مغزی، بی اشتهایی، عفونت‌های پوستی و دهانی، پوسیدگی دندان‌ها، گرفتگی عضلانی و پارگی رگ‌ها، تعریق شدید، لرزش و تشنج، بوی بد و خشکی دهان، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، گیجی و حالت‌های پریشانی، بالا رفتن فشار خون و افزایش ضربان قلب، گلگون شدن چهره، افزایش دمای بدن اشاره کرد.
عوارض روانی اعتیاد به شیشه
افسردگی، پرخاشگری، سرخوشی و نشاط بیش از حد، بدبینی، اضطراب و بی قراری، پارکینسون، افت عملکرد حافظه، بروز رفتارهای جنون آمیز، اسکیزوفرنی، حمله های پانیک، تحریک پذیری از عوارض روانی حاصل از مصرف شیشه هستند.
البته نا گفته نماند که علائم و نشانه های اختلال مصرف مواد می تواند در افراد متفاوت باشد. سابقه مصرف، خانواده و شرایط فردی در آن ها تاثیر گذار است.
روش های ترک اعتیاد شیشه
اعتیاد به شیشه بعد از مدتی آسیب‌های جسمانی و روانی زیادی به فرد می رساند و کلیه عملکردهای اجتماعی، شغلی، عاطفی و ... فرد را مختل می نماید. مصرف این ماده‌ی مخدر باعث بروز عوارض جبران ناپذیری در فرد می شود و فرد را دچار توهم و هذیان می کند. به خاطر داشته باشید که شیشه ماده‌ای نیست که بتوان مدت زیادی آن را به صورت تفریحی مصرف کرد. شیشه یا گلس ماده‌ای با قدرت اعتیاد آوری بالا است که حتی چند بار مصرف کردن آن منجر به بروز اعتیاد می شود. سم زدایی و ترک کریستال در مقایسه با ترک موادی مانند الکل و داروهای آرام بخش ساده تر است و کمتر باعث بروز عوارض جدی و موقعیت‌های خطرناک می شود. با ترک شیشه می توان از دام این ماده مخدر رها شد و یک زندگی طبیعی و نرمال مانند مردم عادی داشت. برای ترک شیشه روش‌های گوناگونی وجود دارد و می‌توان در مراکز درمان اعتیاد یا در خانه این ماده مخدر را ترک کرد و به این نکته در ترک هر نوع ماده ی مخدر توجه کنید که تا زمانى که بـه علل گرایش بیمار توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه بخش است و فرد معتاد دوباره گرفتارمواد اعتیاد آور خواهد شد و تنها در صورتی ترک اعتیاد به شیشه در فرد بیمار نتیجه بخش خواهد بود که وی تمایل به ترک داشته باشد و ترک را بخواهد اما در غیر این صورت اگر فرد به اجبار ترک داده شود نتیجه ی درمان موثر نخواهد بود و پس از مدتی اعتیاد دوباره گریبان فرد را خواهد گرفت.
زمانی که بیمار برای شروع درمان اعتیاد تصمیم قطعی گرفت، پزشک یا روانپزشک دارای تخصص در زمینه درمان دارویی و روش‌های ترک اعتیاد ارزیابی جامعی را انجام می دهد تا بتواند بهترین شیوه درمان را با توجه به نیازهای خاص هر بیمار توصیه کند. بهتر است در طول دوره درمان بیمار در محیط ایمن و راحتی قرار داشته باشد که پشتیبانی و خدمات درمانی لازم را دریافت کند. برنامه‌های سم زدایی کوتاه مدت معمولا به صورت بستری ارائه می شود و 7 ـ 3 روز طول می کشد تا شیشه از بدن خارج شود. درمان بستری به درمان بیمار در مراکز ترک اعتیاد گفته می شود. دوره معمول ترک اعتیاد بستری 90 ـ 30 روز است و این بازه ی زمانی شامل جلسات منظم گروه درمانی، مشاوره فردی و مشاوره خانوادگی و کلاس‌های آموزشی می شود که هدف از تمامی آنها کمک به بیمار و فراگیری و تمرین مهارت‌های جدیدی است که پاک ماندن بیمار را پس از بازگشت به خانه تامین می کند. درمان بستری فرصتی ایده‌آل برای درمان اعتیادهای همزمان، مانند مصرف ترکیبی شیشه با الکل یا اوپیات‌ها است. توجه داشته باشید که مصرف چند ماده درمان اعتیاد را پیچیده تر میکند.
اکنون انواع ترک اعتیاد به شیشه را با شما در میان می گذاریم:
ترک اعتیاد شیشه در خانه
برای ترک شیشه در خانه ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید تا با انجام معاینات و آزمایشات داروهای مناسب را برای شما تجویز کند. مشورت با یک روان شناس می تواند تاثیر چشم گیری در ترک شیشه داشته باشد. در اوایل ترک، مصرف شیشه به صورت کامل قطع نمی شود. اگر فردی مدت زمان طولانی و مقدار زیادی از این ماده ی مخدر را مصرف کند، به دلیل تاثیری که شیشه روی جسم و ذهن فرد گذاشته، ممکن است در زمان ترک در خانه دچار مشکل شود. پس توصیه می کنیم اگر مدت زمانی به کریستال یا شیشه اعتیاد داشته اید حتما به مراکز درمانی ترک اعتیاد مراجعه کنید و ترک اعتیاد در خانه تنها برای بیمارانی قابل پاسخگویی است که مدت زیادی نیست که به این بلای خانمان سوز دچار شده اند و توانایی و اراده ی بالایی را در خود برای ترک می بینند.
سم زدایی از بدن اولین گام برای ترک اعتیاد به شیشه است. در آغاز این دوره فرد می تواند با کمک پزشک و تجویز آرام بخش به دلیل فشار و نرسیدن مواد به خواب عمیقی برود که ۱ تا ۳ روز این دوره طول می کشد. سم زدایی به طور کلی ۲ تا ۱۴ روز است و مدت زمان آن بستگی به شرایط جسمانی و روانی بیمار دارد. برای اینکه این دوره به خوبی سپری شود بیمار باید تغذیه‌ی مناسب داشته باشد و تحت نظر پزشک و روانشناس قرار بگیرد. مرحله ی بعدی محرومیت شیشه یا نسخ نام دارد و مدت زمان آن ۳۰ تا ۹۰ روز است. در طول دوره ی ترک، بیمار از نظر روانی واکنش‌های هیجانی نامناسبی دارد و حتی ممکن است اقدام به خودکشی کند همچنین اقدام دوباره به مصرف شیشه و حتی مصرف آن نیز از واکنش های بیمار به ترک است. شیشه مراکز پاداش مغز را تحریک می کند و فرد پس از قطع کردن مصرف شیشه، دچار افسردگی شدید می شود. بنابراین توصیه می شود که روند درمان فرد معتاد به شیشه با مشورت روان شناس ادامه پیدا کند.
روش دوازده قدم برای ترک شیشه
برنامه‌های 12 قدم ترک اعتیاد که توسط گروه‌های حمایتی و به منظور کمک به افراد مبتلا به اعتیاد، جمع آوری شده به بیمار معتاد کمک می کند تا یاد بگیرند چگونه با اعتیاد مقابله کنند، از عوامل وسوسه انگیز اجتناب و زندگی بدون مواد را تجربه کنند.
اصول دوازده قدم ترک اعتیاد شامل موارد زیر است:
- 1. ما پذیرفتیم که در برابر اعتیاد ناتوان بوده ایم و این مسئله کنترل زنگیمان را از دست ما خارج کرده است.
- 2. به این باور رسیدیم که یک قدرت بالاتر از خود ما می تواند ما را به عقلانیت بازگرداند.
- 3. تصمیم گرفتیم اراده و زندگی را به سوی توجه به خدا سوق دهیم به طریقی که او را درک کرده ایم.
- 4. جسورانه عادت های اخلاقی خود را جست و جو و فهرست کردیم.
- 5. به رنجش‌ها و خطاها نسبت به خدا، خودمان و هر انسان دیگر اعتراف کردیم.
- 6. برای پذیرفتن این حقیقت که خداوند تمام نقص ها را از ما دور می کند آمادگی کامل پیدا کردیم.
- 7. از خداوند برای رفع تمام کمبودهایمان عاجزانه درخواست کردیم.
- 8. از تمام افرادی که به آنها آسیب رساندیم لیستی تهیه کردیم و با کمال میل تصمیم بر اصلاح و جبران خطاهای خود گرفتیم.
- 9. در صورت امکان، به طور مستقیم اقدام به جبران کردن آسیب‌هایی کردیم که به برخی وارد آوردیم. مگر در شرایطی که این کار ممکن بوده موجب آسیب رساندن دوباره به آنها شود.
- 10. به جست و جوی عادت های رفتاری شخصی خود ادامه دادیم و هر زمان که اشتباه کردیم به آن اقرار نمودیم.
- 11. ارتباط خود را با خداوند به صورت آگاهانه با مناجات و مراقبه بهبود بخشیدیم و از اراده و قدرت خداوند کمک خواستیم.
- 12. از طریق 12 گام به بیداری معنوی دست یافتیم و این پیام را به معتادین دیگر انتقال دادیم.
از مزایای این جلسات می توان به شکل گیری شناخت، روابط دوستانه جدید و حفظ شرایط ترک اشاره نمود.
ترک شیشه با روش درمانی ماتریکس
روش درمانی ماتریکس معروف ترین و شناخته شده ترین روش درمان اعتیاد به شیشه در سراسر دنیاست. به روش درمانی غیر دارویی در افراد وابسته به شیشه روش درمانی ماتریکس می گویند که در این روش جز در موارد نادر نیاز به بستری بیماران نمی باشد. اجرای ماتریکس به صورت هفتگی و با حضور درمانگر و بیمار انجام می شود و شامل یک برنامه زمانبندی شده سه ماهه است که در این روش تمام جلسات دارای یک برنامه تدوین شده مشخص است. در تعدادی از جلسات حضور حداقل یکی از اعضای خانواده بیمار ضرورت دارد. در طول جلسه مباحث مخصوص آن جلسه، تکالیف جلسه قبل، آموزش هایی برای هفته آینده، بررسی وضعیت رفتاری در طول هفته و غیره را شامل می شود و مدت زمان هر جلسه در یک روز حدود 30 دقیقه است. همچنین در کل دوره درمان وضعیت پیشرفت بیمار ارزیابی شده و بر حسب این ارزیابی مداخلات لازم انجام می گیرد.
آشنایی بیمار و خانواده اش درباره اعتیاد، مواد محرک و چگونگی درمان، شناسایی موقعیت های مشکل آفرین هر بیمار، مهارت های پیشگیری از ایجاد وسوسه، ولع مصرف و کنترل آنها، مهارت های مدیریت موارد احتمالی لغزش و روش های پاک ماندن، افزایش توان در برخورد با استرس و ناملایمات، مهارت های زندگی سالم و بدون مواد نظیر برنامه ریزی، ارتباط با دیگران، تفریحات سالم و غیره، افزایش بصیرت فرد نسبت به رفتارهایش و اصلاح مشکلات روانی و رفتاری و مدیریت درمان اختلالات جسمی حاصل از اعتیاد از مداخلات حاصل از روش درمانی ماتریکس است.
ترک شیشه با روش دی اس تی DST (کنگره 60)
ترک شیشه با روش دی اس تی DST توسط یک بیمار اعتیاد بهبود یافته ایرانی ایجاد شده و تلفیقی از اصول گروه های 12 قدمی و روش های ترک تدریجی مواد است. از جمله روش های طولانی مدت ترک اعتیاد به شیشه با روش دی اس تی DST است که با کاهش مواد مصرف در طی ده ماه در گام های بیست و یک روزه صورت می گیرد. روش DST به گروه های کنگره 60 نیز معروف است. در روش DST تنتور تریاک جایگزین ماده مصرفی مانند شیشه شده و پس از هر 21 روز یک پنجم مقدار مصرف کاهش یافته تا پس از 10 ماه مصرف به صفر می رسد. با وجود آن که آثار مثبتی تحت تاثیر این روش درمانی مشاهده شده، اما هنوز هیچ تحقیق علمی روش دی اس تی را تایید نکرده و تنها تجربه افراد بهبود یافته نشانه اثربخشی آن است.
ترک شیشه با درمان نگه دارنده با متادون
متادون اصولا برای ترک مواد افیونی مانند تریاک، هروئین و مشتقات مرفین به کار می رود و نمی‌تواند برای ترک شیشه که ماده‌ای محرک است کاربرد داشته باشد زیرا ممکن است به سختی های بیماران بیافزاید. بسیاری از کلینیک های درمان اعتیاد از روش نگه دارنده با متادون برای ترک مواد در بیماران خود استفاده می کنند. تحقیقات نشان داده برای برخی بیماران اعتیاد در شرایط بدنی و یا سنی خاص که ترک ناگهانی یا تدریج مواد برای آنها سختی هایی را به همراه داشته باشد این روش پیشنهاد می‌شود.
دارو درمانی اعتیاد به شیشه
دارو درمانی در حقیقت به داروهایی که پزشک متخصص تجویز می کند تا بیمار بتواند در طول بازه ترک درد کمتری را تحمل کند گفته می شود. میزان مصرف و دوز این داروها بستگی به شرایط جسمانی و روانی فرد معتاد دارد. معمولا مدت زمان مصرف این داروهای تجویزی تا دو هفته است و پس از آن داروهای جدیدی تجویز می شود. در این مدت به تدریج میزان مصرف شیشه در فرد پایین می‌آید.
نکاتی که باید در ترک شیشه به آن توجه کنید:
اگر تصمیم به ترک شیشه گرفتید، به صورت خود جوش این عمل را انجام ندهید زیرا شما یک دفعه هیجان زده می شوید و یک دفعه این هیجان فروکش خواهد کرد و ترک کردن و درد کشیدن های شما بی نتیجه خواهد بود. حتما با پزشک و روانشناس صحبت کنید آن ها به شما مشورت می دهند و با پشتکار خود می توانید بهترین بازده را از ترک بگیرید. همچنین این نکته را نیز در نظر داشته باشید که تداوم ترک شما به اعتیاد باید پس از ترک مکان ها و پاتوق ها و معاشرت با دوستان قدیمی که شما را به این دام انداخته اند باشد تا دوباره گرفتار اعتیاد نشوید و حتما به شرکت کردن در جلسات، گردهمایی ها و روانکاوی خود ادامه دهید زیرا پس از ترک به شما بسیار کمک خواهند کرد تا به روال قبل و زندگی عادی خود باز گردید.
