نظر به رهنمودهای مقام معظم رهبری، یکی از مهمترین اولویت های هر حکومتی، تلاش در راستای دستیابی به توسعه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. این مساله در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به گونه ای که در اسناد فرادستی و فرودستی به این مهم توجه ویژه شده است. در این میان علوم انسانی به عنوان زیربنا، بستر و زمینه ساز توسعه ملی و بومی، از جایگاه مهمی برخوردار است.
مسلماٌ كاربردي كردن علوم انساني متناسب با نيازهاي جامعه دارای اهمیت بسزایی می باشد زيرا كه اگر علمي جداي از مسائل و مشكلات جامعه باشد، جايگاه خود را پيدا نخواهد كرد بدين منظور از يكسو بايد در اين علوم بجاي توسعه كمي به دنبال توسعه كيفي و متناسب با نيازها و مشكلات جامعه بود و از سوي ديگر در سياست گذاري ها و تصميم‌سازي ها شایسته است به انديشمندان و پژوهشگران علوم انساني توجه بيشتري نمود.
در ایران، طی سالهای گذشته، تدوین اسناد بالادستی اغلب حوزه ها انجام گردیده و نقشه راه تا حدودی مشخص و مبرهن گشته اما به نظر می رسد در یک حالت هیجانی دنبال شده است. ضروری است تا جریان یادشده، مورد تحلیل و آسیب شناسی قرار گیرد تا متخصصان و دست اندرکاران سیاستگذاری قادر به مدیریت بهینه آن باشند. فقدان مطالعات کافی در زمینه اجرا به ویژه در ظرف و زمینه کشور ایران، توجه بیش از حد به تدوین برنامه ریزی راهبردی بدون داشتن الگوی اجرایی سازی در اغلب موارد و عدم توجه کافی به موضوع اجرا در مطالعات نظری، نقش علوم انسانی را در منظر توجه قرار می دهد.
پرواضح است اجرای ناقص برنامه ها، راهبردها، زمینه بروز مشکلاتی است که تمام کشورها، چه پیشرفته و چه در حال توسعه با آن مواجه اند. از منظر دانش علوم انسانی به ویژه مدیریت، دلیل عمده این موضوع، عوامل بازدارنده اجرایی در سطوح مختلف هستند. ایجاد مشکل در زمامداری یک کشور زمانی بروز میکند که هنر اولویتگذاری و تقدم و تأخر و برنامه آفرینی درحد انتظار بکارگرفته نشود، اگر چه در سالهای اخیر، پژوهشگران و محققان علوم مختلف، راه های عدیده ای را برای بررسی انواع موانع و معضلات ارائه نموده و تلاش های بسیاری را برای درك، شناخت و چگونگی بروز آن و کاهش موانع اجرای آن ارائه نموده اند، اما پرداختن به چنین موضوعی نیازمند پژوهش های فراوانی در راستای شناخت موانع و تنگناهای اجرا و کارگزاری متبحرانه در راستای بهبود فرآیند اجرا است.
با طرح موضوع نقش علوم انسانی در ارائه راهکار، مسأله یابی، کشف و تبیین مسائل و استنباط راهبرد، که از مهمترین وظیفه های علوم انسانی است و در اغلب موارد مغفول واقع شده است و رشته های علوم انسانی به دلیل چند ویژگی نتوانسته است در راستای توسعه علمی قرار گرفته و کارآمد شود که از جمله می توان نبود تناسب بین نیاز کشور و جذب دانشجو در این رشته ها و همچنین محفوظاتی این علوم بودن و تصور در تقویت علوم انسانی در ایجاد روحیه مدرک گرایی و بروز کمتر خلاقیت و نوآوری و پویایی در این علوم ، زیان های جبران ناپذیری را متوجه علوم انسانی ساخته است.
بنابراین به زعم عده ای از افراد با تحصیلات دانشگاهی که بر این باورند رشته های علوم انسانی قالب و شکل علمی ندارند و در دو چهره متفاوت از گسترش کمی و کاستی های کیفی خود را نشان داده است و محققین این علوم را با مشکل مواجهه نموده ، عدم آگاهی به نقش و اهمیت جایگاه علوم انسانی در ساختار عمومی و اجرایی جامعه و نگاه عام زدگی نسبت به این علوم، نزد افکار عمومی و بینش ساده انگارانه نسبت به علوم انسانی، میزان تلاش و پشتکار حرفه ای محققان و پژوهشگران این دسته از علوم را به تحلیل می برد.
انتظار می رود سازمان های دانشی، بسان جهاددانشگاهی با رویکرد گسترش کیفی پژوهشکده های علوم انسانی بر اساس استانداردهای علمی به تعمیق فعالیت های علمی و پژوهشی بپردازند و در اولویت برنامه های علمی کشور، با هدف حل مسائل امروز ایران عزیز، مورد حمایت مسئولین قرار گیرند.
نویسنده: فرحناز غلمانی، پژوهشگر گروه مدیریت و تعالی عملکرد پژوهشکده مطالعات توسعه جهاددانشگاهی
