شنونده خوبی باشیم!

بسیاری از ما برای نشان دادن همدلی، همدردی، ادب، احترام، اهمیت دادن، توجه و انسانیتمان به دیگران احساس رودربایستی و معذب بودن می کنیم. اگر از ما آدرسی پرسیده شود، به طور معمول تمام مسیرهایی که نباید بروند می گوییم و حتی اگر نشانی را ندانیم، از سر رودربایستی مسیر کلی را می گوییم که خود شخص آن را می داند و بعد می گوییم: جلوتر رفتی، باز بپرس.

شاید این روش شرح توضیحات، زمانی که از ما راهنمایی می گیرند یا سوالی پرسیده می شود، چندان بد نباشد و طرف مقابل ترجیح دهد جواب طولانی تری از ما بشنود. تا حدی که در تعارفاتمان نیز، بد می دانیم اگر جواب ندهیم یا جواب کوتاهی بدهیم؛ مثلا در جواب « سلام » فورا می گوییم « علیک سلام » ، یا در جواب « خسته نباشید » می گوییم « سلامت باشید » و بسیاری از تعارفات دیگر هم برایمان عباراتی آشنا هستند.

اما در تعامل با افراد پیرامونمان موارد زیادی وجود دارند که شخص فقط دلش می خواهد حرف بزند و حرفش شنیده شود، بدون این که ما نظری بدهیم یا نصیحتش کنیم. در چنین مواردی که از ما انتظار می رود شنونده خوبی باشیم، ولی باز هم لب به سخن می گشاییم. با توجه به این که هنر خوب گوش دادن و شنونده مؤثر بودن، یک شبه پرورش نمی یابد و به تمرین و تکرار مداوم نیاز دارد. بهتر است این کار را ابتدا با تعاملاتمان با دیگران شروع کنیم و رفته رفته عادت « خوب گوش دادن » را در همه زمینه های ارتباطی و اجتماعی مان، گسترش دهیم:

گوش دادن به یک دوست:

بسیار اتفاق افتاده که دوستانمان خواستند با ما درددل کنند؛ در این موقعیت ها معمولا ما گفته ایم « واقعا می فهمم چه می گویی، چند سال پیش عین همین ماجرا برای من هم پیش آمد » و ادامه ماجرا... اما آیا توجه کرده ایم که در این مواقع این ما هستیم که داریم صحبت می کنیم و نه دوستمان؟ وقتی دوستی آنقدر به ما اعتماد دارد که می خواهد سفره دلش را نزد ما بازکند، بهترین هدیه ای که می توانیم به او بدهیم، سکوت و توجه ما است. طوری که احساس کند با گوش جان به صحبتش گوش می دهیم. گاهی اوقات، شخصی که غم یا مشکلی دارد، وقتی آن را پیش شما بیان می کند، برای فکر کردن به مشکل خود فرصتی پیدا میکند. وقتی حرف هایش تمام می شود، احساس سبکی می کند، راه حلی به ذهنش می رسد و جنبه های مثبت موضوع هم به چشمش می آید و ... 

گوش دادن به همسر:

گوش دادن به سخن همسر، یکی از دشوارترین کارهاست، زیرا رابطه زن و شوهر آنقدر نزدیک است که از همه چیز هم خبر دارند، تجربه های مشترک دارند که حوصله شنیدن حرف های یکدیگر را ندارند یا می توانند آن را حدس بزنند.
پژوهش ها نشان می دهد که همسران معمولا هفته ای 20 دقیقه صحبت مؤثر دارند و اثر منفی بر رابطه شان می گذارد. بهتر است زوجین روزی 10 دقیقه به تمرین شنونده بودن یک طرفه بپردازند. برای این کار در هر روز، به دور از مشغله ها، زمانی را برای این کار در نظر بگیرند. 5دقیقه زمان گرفته و یک نفرشان شروع به صحبت کردن و طرف دیگر تلاش کند بدون هیچ گونه پاسخ گویی و قطع کردن حرف او و اظهارنظر، فقط به طور فعال شنونده باشد؛ سپس در 5 دقیقه دوم، جای شنونده و گوینده عوض شود. در ابتدای کار، ممکن است خیلی خشک و رسمی به نظر برسد ولی با گذشت زمان، چنین روشی سبب می شود همسران عادت شنوندگی مؤثر خود را بازیابند.

گوش دادن به همکار یا کارمند:

یکی از صحنه های رایج در محل کار، این است که یک نفر به هزار و یک دلیل از دست همکارش به ستوه می آید، از کوره در می رود و فریادش بلند می شود. در این میان، همکاران دیگر به سرعت می دوند تا آن دو را از هم جدا کنند. کار بعدی این است که می خواهند هر دو سکوت کنند و با صلواتی بفرستید و روی هم را ببوسید موضوع را ختم به خیر کنند. پژوهش ها نشان می دهد وقتی کسی به شدت دلخور است، اگر بی آن که شنونده اش باشند، او را آرام و در واقع ساکت کنند، عمق نارضایتی اش بیشتر می شود. مسلما باید به فرد عصبانی فرصت داد که به لحاظ جسمی و عصبی آرام شود؛ سپس لازم است مدیر بخش، با فرد ناراضی در جلسه ای معین به صحبت بنشیند و اجازه دهد او صحبت کند؛ به گفته های او توجه کرده و گهگاهی سوالاتی در جهت شفاف سازی موضوع از او بکند.

روش مؤثر دیگر، (رفتار آینه وار) است؛ به این ترتیب که برخی از جمله هایی را که شخص ناراضی درباره همکارش می گوید، برای خود او بازگو کنند. این کار سبب می شود شخص ناراضی عین جمله های خود را از زبان فرد دیگر بشنود و درباره آن تجدید نظر کند؛ به این ترتیب، با موضوع، با تعقل و نه از روی هیجان برخورد می کند. مسلما چنین رویه ای به قصد مدیریت بحران انجام می شود و با غیبت کردن و غیبت شنیدن متفاوت است.

گوش دادن به فرزند:

معمولا والدین در برابر مشکلات فرزندانشان، دست کم چهار واکنش زیر را نشان می دهند:

•    ارائه راهکار: ( ببین هر کاری یک راه حلی دارد، درباره ... باید ... را انجام بدهی. )

•    انکار: ( اوووه، ما که هم سن تو بودیم، نصف امکانات تو را هم نداشتیم! بزرگ که بشوی، می بینی این چیزهایی که نگرانت کرده اند، کوچک ترین اهمیتی نداشته اند. )

•    خاموش کردن: ( عیب ندارد عزیزم، سعی کن فراموش کنی. اصلا ولش کن؛ بهش فکر نکن. )

•    اما آوردن: ( زحمتت را برای امتحاناتت کشیده ای ها، اما نمره هایت چنگی به دل نمی زنند. )

بچه ها هرچه زودتر احساس کنند که احساساتشان را درک کرده ایم و شنونده شان بوده ایم، زودتر آرام می شوند و بهتر شنونده ما خواهند بود: (باید برایت مشکل بزرگی باشد؛ نه؟ ) ، ( حتما این موضوع خیلی نگرانت کرده ) ، ( بیا درباره اش صحبت کنیم و ببینیم چه قسمت این ماجرا بیشتر ناراحتت کرده است ) ، ( با این که نمره هایت متوسط شده اند، من خودم شاهد بودم که چقدر زحمت کشیدی و آن چه ارزش واقعی دارد، همین کوشش توست. )