صنایع دستی بیانگر صنعت و هنر نیاکان و نمایشگر ذوق و هنر مردم هر کشور است. در روزگاران گذشته، صنایع دستی به عنوان پدیده ای تمام عیار در هر عهد حضور فعال داشته است. در ایامی که ماشین بوجود نیامده بود و حتی در دورانی که حضور آن به گستردگی امروز نبود این صنعت بود که حامی تمامی استعدادها و آفرینش های سازندگی بشر بود.به همین دلیل است که امروز با نگاه به صنایع دستی هر قوم و قبیله ای می توان دریافت آن قوم در چه مرحله ای از صنعتگری بوده است. در ادامه شما را با صنایع دستی چند استان ایران آشنا خواهیم کرد.
صنایع دستی تبریز
تبریز هم شهری زیباست که صنایع دستی و هنرهای زیبایی را به جهان ارائه کرده است. شهر تبریز سال هاست که در زمینه صنایع دستی جز چند شهر اول ایران در این حوزه می باشد. معروف ترین صنایع دستی تبریز فرش و قالی، چرم دوزی، گلیم بافی، سفالگری و محصولات سرامیکی است. در ادامه توضیح مختصر و عکس صنایع دستی تبریز را آورده ایم.سایر صنایع دستی های تبریز که میتوان به آن اشاره کرد:
• قالی ایران، در سطح جهانی شهرت بسیاری دارد ولی از میان شهرهای ایران قالی تبریز شناخته شده تر می باشد، بطوری که به تبریز لقب شهر جهانی صنایع دستی و بافت فرش داده شده است. قالی بافی یکی از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می باشد که قدمتش به دوران سلجوقیان و ایلخانیان باز می گردد، پس از دوران تکاملی آن همزمان با تیموریان و بعد به دوران صفویان می رسد. در زمان صفویان طرح هایی چون گل و بوته، سجاده ای، حیوانات، لچک و ترنج، مخصوصاً نقش گل شاه عباسی رواج یافت و برای بافت از نخ های ابریشمی استفاده میشد که ظرافت خاصی را به آن داده و آثار نفیسی خلق شد. بسیاری از این آثار ارزشمند که از گذشته بجا مانده است را میتوان در موزه های مشهور دنیا بازدید کرد.
• هنرمندان آذربایجانی نقش به سزایی در احیا و حفظ قالی بافی در ایران داشتند. بافت قالی همچنان در بسیاری از روستاها و شهرهای استان آذربایجان رواج دارد. علاوه بر اینکه این آثار ارزشمند به بازارهای داخلی هم عرضه می شوند، بخش مهمی از صادرات ایران نیز به قالیچه ها و قالی تبریز اختصاص دارد. پیشنهاد می کنم برای خرید و بازدید از این فرش ها و تابلو فرش های زیبا به بازار مظفریه تبریز مراجعه کنید.
• ایده ی جدیدی که با فرش های تبریز ادغام شده است هنری به نام چرم فرش است که شهرت بسیاری پیدا کرده است. این فرش ها که ادغام فرش و چرم و ورنی است بعنوان زیرانداز تزئینی و فرش و … استفاده می شود و با دکوراسیون خانه های امروزی هماهنگی دارد.
• ورنی بافی تبریز
• ورنی بافی یکی دیگر از صنایع دستی مهم در استان آذربایجان شرقی می باشد که متعلق به عشایر این استان است. نام دیگر ورنی بافی، به زبان آذری سوماک نامیده می شود. ورنی بافی نوعی فرش بدون پرز و یا گلیم است که یک رو دارد، در واقع ورنی نه گلیم و نه فرش است. این هنر زیبا به دلیل اینکه هم ظرافت فرش را دارد و هم سادگی و سبکی گلیم، طرفداران زیادی پیدا کرده است. این زیرانداز به روش پود چینی (گذراندن پود اصلی از تار و پیچاندن نخ به دور نخ های تار) بافته می شود. استادان قالی بافی قدمت این هنر با ارزش را به چند صد سال پیش تخمین زده اند اما به طور دقیق نمی توان تاریخ و دوران مشخصی را برای بروز این هنر پیدا کرد. این زیرانداز زیبا در مناطق اهر و ارسباران، توسط زنان عشایر آن منطقه بافته می شود و به همین دلیل شهرت آن به عنوان ورنی بافی عشایر است.
• هنر ورنی بافی، دارای نقش خاص و بافتی منحصر به فرد است. نقوش و طرح های بافته شده در هنر ورنی بافی به استادان بافنده آنان و فرهنگ عشایری باز می گردد. زنان و دختران عشایر کوچ رو به دلیل مشغله کاری کمتر می توانند ورنی های منقوش را ببافند. رنگ آمیزی و طرح های استفاده شده در این سوغاتی بی نظیر بر گرفته از باور، اعتقادات، روحیات، فرهنگ و هنر مختص عشایر است. در رنگ های لاکی، سورمه ای، کرم، سفید، پیازی و آبی روشن به چشم می خورد. نقوش برگرفته شده از حیوانات به صورت حاشیه و یا مرکزی استفاده می شود، دیگر نقش ها از طبیعت به صورت برگ و گل، ترنج و … الهام پذیر هستند. برای تهیه و بافت ورنی مواد لازم از جمله پشم، پنبه، ابریشم، کنف و موی حیوانات هستند. از نظر ظاهر به قالی شباهت دارد و از نظر بافت، شبیه به انواع گلیم است.
• چرم تبریز
• چرم تبریز، پیشینه ی پرآوازه ای در کشور ایران دارد، در شهر تبریز تولیدکنندگان بسیاری مشغول به این حرفه هستند. از جمله مهمترین فرآورده های ساخته شده از چرم در این استان کفش است. کفش چرم تبریز جایگاه بالایی در ایران و حتی خارج از آن دارد و بعنوان یک برند با کیفیت شناخته شده است. پیشنهاد میکنم با خرید کیف و کفش یا دیگر فرآورده های چرمی تولید شده تبریز، قسمتی از هنر و صنایع دستی تبریز را به همراه خود داشته باشید. برای تهیه محصولات چرمی دست دوز تبریز بهتر است به بازار کفش در بازار تاریخی تبریز سری بزنید.
• گلیم بافی تبریز
گلیم بافی تبریز، یکی دیگر از صنایع دستی محبوب شهر تبریز است که رواج بسیاری در این منطقه و آذربایجان دارد. گلیم در دسته ی صنایع زیرانداز محسوب شده و از پشم گوسفندان، ابریشم، موی بز بافته می شود. معروف ترین گلیمی که در تبریز به چشم می خورد گلیم شاهسون است. مشخصه ظاهری گلیم شاهسون، وجود نگاره های بزرگ و برجسته است که با نوارهای باریک و پیچیده از هم جدا شده اند و رنگ های ملایمی مخصوصا صورتی، سبز، درصد کمی قهوه ای و آبی تیره به چشم می خورد. با نگاه به گلیم های خطه آذربایجان، میتوان فهمید تفاوت بسیاری از لحاظ ظاهر در گلیم های بافته شده اقوام مختلفش است. گلیم دورو یا ساده و گلیم سوماک که «ورنی» هم به آن می گویند دو نوع گلیم است که در تبریز عرضه می شود. گلیم در ابتدا به منظور روانداز، زیرانداز، کف پوش و .. استفاده می شد، اما اکنون بعنوان یک پوشش مدرن در خانه ها استفاده می شود.
• سفال و سرامیک تبریز
محصولات سفالی و سرامیک (به سفال سفید معروف است) یکی از صنایع دستی رایج در شهر تبریز است علاوه بر تولید در تبریز، کارگاه های تولید آن در شهر زنور هم قرار دارد. همچنین در شبستر، سفال گری قدمت طولانی دارد و در تبریز میتوان این آثار ارزشمند را یافت. سفال و سرامیک تبریز از نوعی خاک مرغوب تولید می شوند. برای بازدید از آثار سفالی میتوانید به موزه ی سفال تبریز مراجعه کنید، این موزه خانه علوی است جایی که شما میتوانید در کنار بازدید یک اثر تاریخی زیبا، این سفال های زیبا را ببینید. حتما بعنوان یادگاری و سوغات در سفر به شهر تبریز سفال های زیبایش را به ارمغان ببرید. همچنین مجسمه های سفالی ساخته را میتوانید در موزه مشروطه تبریز بازدید کنید.
• قلمزنی تبریز
قلمزنی یک هنر بسیار زیبا و با ظرافت است که می توان آن را اینگونه معنا کرد، کنده کاری و کندن نقش بر روی ظروف فلزی از جمله مس، طلا، نقره، برنج و … . قدمت این هنر به سکاها و سیت ها می رسد که نژادی آریایی داشته اند در اصل هنر قلمزنی به دوران پیش از تاریخ باز می گردد و همچنان ادامه داشته است (دوران مادها، هخامنشی، سلوکی، اشکانیان، ساسانیان و …). قلمزنی در ایران بر پایه دو سبک می چرخد اول سبک تبریزی و دوم سبک اصفهانی؛ در سبک تبریز ما شاهد حرکت و فشار مچ دست هستیم و در سبک اصفهانی نقوش با استفاده از کچش کاری بوجود می آیند. به همین سبب قلمزنی به سبک تبریز دارای عمق و برجستگی های کمتری می باشد، قلمزنی تبریز دارای سطحی صاف، کم عمق و ظریف است.
• منبت کاری در تبریز
منبت کاری یکی دیگر از هنرهای استان هنرپرور تبریز می باشد. اشیاء مختلفی را می توان یافت که مزین به منبت کاری هستند، البته که در شهر تبریز می توانید منبت کاری را در ساختمان بناهای تاریخی نیز مشاهده کنید. در بناهای تاریخی از جمله در، پنجره، محراب، منبر، میز و … را می توان از نزدیک نظاره کرد و با هنر ناب منبت کاری آشنا شد. منبت کاری یکی از هنرهای پر زحمت و دارای ظرافت است که استادان حرفه ای آن را از مواد اولیه ارزان و ساده بوجود می آورند. منبت کاری هنری است ترکیبی از کنده کاری و حکاکی بر روی چوب که موجب نقش برجسته های زیبا می شود. این نقوش طرح های اسلیمی، خطوط کوفی و … می باشند. اگر به عنوان یادگار می خواهید قطعه ای از این هنر اصیل ایرانی را به همراه با خود ببرید می توانید از اشیائی همچون تابلوهای منبت کاری شده، جعبه های گوناگون، وسایل لوکسی همچون عصا، صفحه و مهره های شطرنج، ساعت، و صدها لوازم تزئینی دیگر … خریداری کنید.برای خرید صنایع دستی تبریز می توانید به بازار بزرگ تبریز، فروشگاه آذربایجان در خیابان رضانژاد، بازارچه صنایع دستی تبریز و … مراجعه کنید. در هنگام خرید توجه داشته باشید لوازم اصیل تبریز را برای خود و خانواده به یادگار ببرید.
صنایع دستی اصفهان
صنایع دستی اصفهان در طول قرن های متمادی به عنوان نماینده هنر اصیل قوم ایرانی در جهان معرفی شده است. از این رو اگر اصفهان را مهد صنایع دستی ایران بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم. چرا که ویژگی های فکری و روانی صنعتگر اصفهانی مانند ذوق، هنر، پشتکار و قناعت موجب شده است تا فرآورده های دست ساز اصفهان نه تنها در کشورمان خریداران فراوان داشته باشد بلکه مسافران و گردشگران و علاقمندان خارجی نیز طالب دست ساخته های اصفهان با ویژگی های خاص آن باشند.استان اصفهان یکی از بزرگترین مراکز تولید انواع مختلف صنایع دستی ایران محسوب می شود. این استان از قدیم الایام مهد هنرهای زیبا و صنایع ظریفه بوده است. تزئینات آجری، کاشی کاری، گچ بری و انواع خط در آثار تاریخی اصفهان، از حدود قرنها پیش تا دوره معاصر، بر اطراف و جوانب مناره ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و هنرهای زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری و تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می دهند.سیم کشی، زرکشی، زربافی، گلابتون دوزی، پولک دوزی، زنجیره بافی، قالی بافی و نساجی از صنایع دستی رایج اصفهان است. این صنایع دستی در عهد شاهان صفوی رونق فراوان داشت. در دوران قاجاریه، بازار صنایع دستی اصفهان از رونق افتاد. ولی بعد از انقلاب مشروطه باز توسعه یافت. به طور کلی طرح و نقش عموم صنایع دستی اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم زنی و کاشی، دوختنی های روی پارچه تحت تاثیر طرحهای تزئینی دوران صفویه قراردارد و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قدیمی اقتباس می کنند و با خلاقیت خود، آنها را زیباتر می سازند. در حال حاضر اهم صنایع دستی اصفهان عبارتنداز:
قالی بافی اصفهان
یکی از صنایع دستی اصفهان قالی بافی است.اصفهان در زمان صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی بود. در این شهر تعداد زیادی کارگاه وجود داشت که در آن قالیهای زر بفت بافته می شد. اصفهان در فتنه افغان آسیب فراوان دید و تعداد بسیاری از هنرمندان و صنعتگران خود را از دست داد ولی پس از چندی توانست رونق اولیه خود را به دست آورد. در زمان قاجاریه قالی بافی اصفهان دوباره احیاء شد. در جنگ جهانی اول اصفهان یکی از مراکز عمده تهیه قالیچه بود و پس از آن نیز بحرانهای زیاد اقتصادی تاثیر در کار قالی بافی نگذاشت چون قالیچه های آن بسیار ارزان تهیه می شد.تعداد رنگهای انتخاب شده در قالیهای اصفهان بسیار محدود است. گره قالیهای اصفهان فارسی بوده و جفتی آن نیز کم نیست. رنگهای طبیعی بسیار کم مصرف می شود و بیشتر در قالیهای خوب از رنگهای شیمیایی دندانه ای استفاده می شود.در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی وجود دارد. روی این دارها قالی و قالیچه ها طرح شاه عباسی و سایر طرحهای اصفهان بافته می شود. رنگهای بکاررفته در آنها عموماً نباتی بوده و بیشتر از روناس، قارا، اسپرک، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر استفاده به عمل می آید.از توابع اصفهان که در هنر قالی بافی مشهور هستند از قالیچه های بختیاری و قالی های جوشقان بایستی نام برد. قالیچه های بختیاری را البته بیشتر در روستاهای شهرکرد و چهار محال می بافند. قالی و قالیچه های جوشقان از زمان صفویه مشهور عالم بوده است و سابقه قالی بافی جوشقان به پیش از زمان صفویان می رسد. ولی در روزگار شاه عباس این صنعت در آنجا توسعه بسیار یافت. در آن زمان کارگاههای متعدد شاهی در آنجا مشغول کار بوده اند. جوشقان در آن زمان از توابع کاشان بوده است. در موزه های اروپا و امریکا تعداد زیادی قالی وجود دارد که منصوب به این روستای کوچک بوده است. قالیهای جوشقان ریز بافت و دوپوده است.
قلمکارسازی اصفهان
قلمکارسازی یکی از صنایع دستی پر سابقه ای است که قرنها در اوج شهرت بود و از دوره مغولها در ایران مرسوم شده است. در دوره مذکور به منظور جلب نظر خوانین مغول ایرانیان نیز دست به ابتکاراتی زدند که از جمله ابداع نقاشی روی پارچه یا پارچه های قلمکار بود، سپس این صنعت در زمان صفویه گسترش بیشتری پیدا کرد.به هر صورت عمر پرشکوه این صنعت در زمان صفویه بود و در اواسط عصر قاجاریه بتدریج از رونق آن کاسته شد. در زمان سلطنت شاه عباس کبیر این صنعت رونق بسزایی یافت و بیشتر لباسهای مردانه و زنانه از پارچه های قلمکار تهیه می شد و این پارچه ها در این زمان شهرت فراوان داشته و مورد توجه درباریان بود و از اینرو بیشتر لباس آنان از ” قلمکارزر” یا ” اکلیلی” تهیه می شد. در آن زمان محلهای مخصوصی برای تهیه لباس درباریان در بازار قیصریه اصفهان وجود داشت وپارچه های قواره ای قلمکارراکه دراصطلاح آن روز “دلگه” نامیده می شدرا از آن محلها به دست می آوردند.در زمان سلطنت رضا شاه با امتیازات خاصی که برای صنعتگران و ارباب حرف به ویژه صنعتگران قلمکار فراهم شد بار دیگر این صنعت رونق گذشته خود را به دست آورد و عده ای از استادکاران بزرگ قدیمی مثل شیخ حریری مشهدی عبدالخالق، حاج محمدرضا و حاج محمد تقی اخوان چیت ساز، برادران بیرجندی و شیخ بهایی و چند تن دیگر شرکت تولید قلمکار را تشکیل دادند.
خاتم سازی اصفهان
خاتم سازی یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان محسوب میشود.خاتم هنر آراستن سطح اشیاء با مثلثهای کوچکی است که طرحهای گوناگون آن همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده است. این شکلهای هندسی را با قرار دادن مثلثهایی کوچک در کنار هم نقشبندی می کنند. می توان گفت، کار خاتم نقشهای هندسی تشکیل شده از مثلثهای سه پهلو (متساوی الاضلاع) است که از عاج، استخوان، چوب و مفتول برنج ساخته شده و معمولاً به ضخامت ۲ میلی متر در سطح خارجی یا سطح داخلی و خارجی اشیاء چوبی چسبانده می شود.آثاری که از قدیم مانده نظیر درهای کاخها، رحلهای قرآن و صندوقهای مقابر خاتمکاری نشان می دهد که این هنر در زمان قدیم و به ویژه عهد صفویه رواج کامل داشته یکی ازمراکز اصلی آن هم اصفهان بوده است. اما همین معلوم می کند تا چند سالی این هنر در اصفهان رو به زوال گذاشته و تنها شیراز مرکز این صنعت شده است.در ابتدا کار خاتم با استفاده از مثلثهای بسیار بزرگ که پهلوی هم قرار می دادند تهیه می شد ولی به تدریج با پیشرفت ذوق و تبحر هنرمندان ابعاد مثلثها ریزتر و کوچکتر شد. بهر حال هنر خاتم سازی از زمان پیدایش تا کنون تحولاتی را داشته است. صنعتگران خاتم ساز برای تهیه خاتم از مواد اولیه متنوعی استفاده می کنند که در کمتر صنعت دستی دیگری این چنین تنوعی به چشم می آید. این مواد عبارتند از: چوب فوفل، چوب گردو، چوب نارنج، چوب عناب، استخوان شتر، مفتول برنجی، لایه برنجی، سریشم گرم، سریشم سرد، فرمالین، فیبر و روغن جلا و تخته سه لایی. غیر از آن برای تکمیل ساخت از چفت و لولا و غیره نیز استفاده می کنند. از خاتم در تهیه محصولات مختلفی استفاده می شود که از آن جمله است: قاب عکس، جعبه سیگار، عصا، پیپ، جعبه لوازم آرایش، جا کلیدی، جاقلمی و جلد آلبوم.در اصفهان علاوه بر اشیاء خاتم که به شیوه شیرازی می سازند قسمتی از مصنوعات خاتم را با نقره و مینا سازی توأم کرده اند که در شیراز وجود ندارد. مثلاً جعبه های خاتمی که رویه آن را نقاشی مینیاتور می کنند و روی آنرا روغن می زنند.
ساخت و قلمزنی فرآورده های مسی و برنجی اصفهان
یکی از پر رونق ترین رشته های صنایع دستی اصفهان ساخت و قلمزنی محصولات نقره ای مسی و برنجی است.مواد اولیه مورد مصرف سازندگان فرآورده های مس و برنج و نقره شامل نقره، مس، برنج و آلیاژ مس و برنج است. مقداری از مواد اولیه مذکور از کشورهای دیگر نظیر یوگسلاوی بقیه آن در ایران از شرکتهای برق منطقه ای و شرکت ملی نفت ایران و غیره تهیه می شود.ابزار کار صنعتگران رشته قلمزنی از دو دسته تشکیل می شود. یک دسته از ابزار در مرحله ساخت محصولات مورد استفاده قرار می گیرد مانند دستگاه خم کاری، موتور فرچه، کوره برقی، سندان، چکش و دسته دیگر که در مرحله قلمزنی مورد احتیاج است و عبارت از دستگاه قیر آب کنی، پرگار، تعدادی قلم آهنی، چکش و غیره است. برخی از کارگاه های این رشته صرفاً بکار ساخت محصولات نقره مسی و برنجی مشغول هستند و در مقابل کارگاههایی نیز وجود دارد که فقط کارقلمزنی برروی این فلزات را انجام می دهند و دسته سوم کارگاههایی می باشند که به هر دو کار ساخت و قلمزنی تواماً می پردازند.
منبت کاری اصفهان
واژه منبت به معنای کنده کاری خاص و همراه با خلل و فرج روی چوب است که سابقه ای دیرینه دارد، شاید بتوان آغاز تاریخ منبت کاری را از زمانی دانست که انسان نخستین بار، با ابزاری برنده چوبی را تراشیده است. در حال حاضر هم هنر منبت کاری همچنان رواج دارد و در گوشه و کنار ایران هنرمندان بسیاری بدان مشغولند اما متأسفانه رفته رفته استفاده از نقوش اصیل که شامل طرحهای اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است رو به فراموشی می رود و طرحهای خارجی جای آنها را می گیرد. در نوعی از این هنر بجای آنکه زمینه چوب را کنده کاری کنند ونقش مورد نظر را برجسته سازند چوبهای مختلف را با رنگهای گوناگون طبیعی آن بریده پهلوی هم قرارمی دهند. این کار شباهت زیادی به هنر موزائیک دارد. در این گونه جدید از چوبهای شمشاد برای رنگ زرد و عناب برای رنگ قرمز استفاده می کنند. زمینه کار بیشتر از چوب گردو و یا ریشه درختان جنگلی است که خود دارای نقوش زیبایی هستند. مهمترین ماده ای که روی آن منبت کاری می کنند چوب است. این چوب باید محکم و بدون گره باشد. برای این منظور از چوبهای آبنوس، فوفل، بقم، شمشاد، و عناب و گردو، استفاده می کنند. البته آبنوس و بقم چون هم محکمتر و هم چربتر هستند دوام بیشتری دارند اما در ایران بخاطر فراوانی چوب گردو اکثراً از این چوب استفاده می شود.منبت کاری چوب در شهرهای گلپایگان و اصفهان رونق و رواج درخور و شایان توجه ای دارد.
نمد مالی اصفهان
نمد مالی در استان اصفهان رونق فراوان دارد و یکی از مراکز مهم تولید انواع نمد شهر«شهرضا» است.
پوست و پوستین دوزی اصفهان
صنعت پوست دوزی یکی از صنایع دستی اصفهان در گذشته بوده است ولی اکنون آن رونق دیرین را ندارد. فرآورده های پوستی اصفهان به لحاظ ظرافت و لطافت الیاف و رنگ سفید یکدست آن خواستاران زیادی دارد. بررسی ها نشان می دهد که تعداد خریداران فرآورده های پوستی روز به روز در حال کاهش است، از طرفی کاهش تعداد کارگاههای پوست دوزی نیز حاکی از نقصان تقاضا برای محصولات مذکور است.
ملیله سازی اصفهان
یکی از رشته های صنایع دستی اصفهان که از ارزش هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به ظرافت و دقت فوق العاده دارد ملیله سازی است و فرآورده های تولیدی صنعتگران این رشته نمایانگر ذوق سرشار آنان است.
باید به این نکته توجه کرد که در تولید برخی از فرآورده ها چون گل سینه و گوشواره تنها ملیله سازان دخالت ندارند بلکه از مینا سازان و زرگران هم استفاده می کنند و در مقابل انجام عمل به آنان کارمزد می دهند.
سکمه دوزی و قلاب دوزی اصفهان
یکی دیگر از رشته های صنایع دستی اصفهان سکمه دوزی و قلابدوزی است.مواد اولیه مورد استفاده سکمه دوزان و قلابدوزان عبارت است از:کتان ایرانی و خارجی و نخ پنبه ای (که از تهران تهیه می شود و به صورت کلاف یا عمامه ای است)، کتان خارجی را که بیشتر هم مورد استفاده دارد و عرض آن ۱۴۰ سانتیمتر است. رومیزی گرد، زیربشقابی و دستمالهای مخصوص از انواع محصولات سکمه دوزان یا قلابدوزان است.
نگارگری اصفهان
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان نگارگری است. نگارگری در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. در زمان شاه عباس دوم که اصفهان پایتخت و مرکز هنر ایران شد، نگارگری هم در این شهر تکامل یافت.
معمولاً برای نگارگری از چوب، عاج، فیبر و استخوان استفاده می شود و هر کارگاه رأساً اقدام به تولید می کند ومعمولاً برای دور قاب عکس و جعبه از خاتم و مینا استفاده می شود. ضمن آن که باید گفت عده ای از هنرمندان اصفهانی نیز در زمینه طراحی فرش، تذهیب و تشعیر هم فعالیت دارند.
نقره سازی اصفهان
نقره سازی از جمله صنایع دستی رایج در شهر اصفهان است کارگاههایی که در آنها کار نقره سازی انجام می شود کارهای دیگر از جمله قلمزنی روی نقره محصولات مسی و برنجی انجام می دهند.انواع فرآوده های تولیدی نقره سازان عبارتست از: سرویس چایخوری، گلدان، شمعدان وسرویسهای چند پارچه.
مینا کاری اصفهان
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان مینا کاری است.مشکل بتوان گفت از چه زمانی هنر مینا کاری در ایران رواج گرفته است. زیرا از روزگاران پیش از عهد صفویه نمونه هایی از میناکاری در دست نیست وحتی از دوران صفوی هم نمونه های قابل ملاحظه ای برجای نمانده است. لکن در دوران قاجاریه مینا کاری به مقدار کم وجود داشته است و اشیایی مانند سرقلیان وکوزه قلیان وکوزه و بادگیر قلیان را میناکاری می کرده اند.رواج صنعت مینا کاری در اصفهان از دوران پهلوی و حدود سال ۱۳۱۰ ه.ش. است و مخصوصاً این که این هنر- صنعت به وسیله یکی از استادان هنرمند و بنام اصفهان یعنی استاد شکرا… صنیع زاده بسط و توسعه یافت و شاگردانی در این مکتب تربیت شدند که هر یک کانون دیگری در هنر مینا بوجود آوردند.بیشتر اشیایی که مینا سازان فعلی به بازار عرضه می کنندعبارتست از گوشواره، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری، بشقاب مینا، گلدان مینابه اندازه های مختلف، تابلوهای بزرگ و کوچک میناکاری که با هنرهای دیگر مانند طلا کاری و خاتم کاری و مینیاتور ترکیب می شود. روی اشیاء طلایی و نقره ای هم می توان مینا کاری کرد ولی اساساً مینا کاری روی مس انجام می شود.
کاشی سازی اصفهان
کاشی سازی یکی از اصلی ترین صنایع دستی اصفهان است. در این فرآورده ها ویژگی طرحها و نقشهای قدیمی به خوبی حفظ شده است و حتی امروز هم خواستاران بسیاری دارد. از دیگر هنر هایی که با استفاده از کاشی در این استان انجام می گیرد کاشی معرق می باشدکه عبارت از بریدن و خرد کردن کاشی و در کنار هم قرار دادن آنهاست. از آنجاکه نقشهایی که روی کاشی ها پیاده می شود تا حدی پیچیده است کاشی سازها نمی توانند آنها را به صورت ذهنی ترسیم کنند، از این رو صنعتگران طرحهای مورد نظر را به طراحان سفارش می دهند. پس از اینکه طرح مورد نظر تهیه شد صنعتگران آنرا روی کاشی پیاده می کنند. برای این منظور طرح مورد نظر را روی کاشی ساده که قبلاً آماده شده قرار می دهند و سپس روی خطوط طرح، سوزن فرو می کنند و به این ترتیب خطوط نقشه در جای سوزن باقی می ماند که باریختن گرد زغال روی منفذهای ایجاد شده، شکل و طرح مورد نظر برروی کاشی انتقال داده می شود. پس از آن خطوط را بر حسب ذوق و سلیقه رنگ آمیزی کرده و جهت پخت به داخل کوره می گذارند. از این به بعد محصول آماده عرضه به بازار خواهد بود.
طلا کوبی روی فولاد اصفهان
طلاکوبی یکی از شیوه های تزیین اشیاء و آثار فولادی است که در شهر اصفهان رواج دارد. از فولاد علاوه بر افزارهای معمولی اقدام به ساخت علم نیز می کنند که می دانیم آن را پیشاپیش صف عزاداران بویژه در مراسم سوگواری سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع)، حرکت می دهند. علم علاوه بر تیغه های فولادی معمولاً دارای پیکره هایی از برخی از پرندگان حیوانات دیگر و نیز گلدان، قوطی و شمعدان است که تمامی آنها به میله ای که قاب بر آن تکیه دارد متصل است و برروی تیغه های علم بویژه تیغه وسط که از سایر تیغه ها بلندتر است اسماء مبارکه طلاکوبی می شود.
در حال حاضر طلاکوبی برروی مجسمه های پرندگان و حیوانات نظیر طاووس، کبوتر، آهو، شیر و… (که در واقع به تقلید از پیکره هایی که به انواع علم های سوگواری متصل است، ساخته و پرداخته می شود.) نیز صورت می گیرد.
سوزندوزی اصفهان
سوزندوزی از صنایع دستی اصفهان است که تولیدش در انحصار زنان و دختران خانه دار است.در حال حاضر از این هنر علاوه بر کلاه برای تهیه زیر لیوانی، کمربند، کفش، جلیقه استفاده به عمل می آید. طرحهای سوزندوزان عموماً ذهنی و ملهم از برداشتها و بینشهای مشخص هنرمندان از محیط طبیعت است و بیشتر شامل گل بوته های تمثیلی می شود.
صحافی اصفهان
عبارتست است از عمل اتصال همه برگهای کتاب و قراردادن آنها در پوشش و محافظ به نام جلد که می تواند با دست یا با ماشین باشد. البته این کار در قدیم بیشتر توسط دست هنرمندان با ذوق انجام می گرفت و هر هنرمند با ذوق و استعداد آثاری هنری خلق می کرد که نمونه های آنها هم اکنون درموزه ها موجود است.
قدیمیترین نسخه های جلد شده، از روایتهای انجیل بود که مربوط به شش قرن بعد از میلاد است که در مصر نوشته و کاغذ آن از جنس پاپیروس است. که روی آن را از چرم می پوشاندندو برای بستن آن از چرم استفاده می کردند.جلدها را از نظر نوع ساخت آن به انواع مختلف میتوان تقسیم کرد که هر کدام از روشها به مرور زمان در اثر پیشرفت هنر جلد سازی بوجود آمده است.
۱-جلدهای سوخت
۲-جلدهای ضربی
۳-جلدهای لاکی
ضریح سازی اصفهان
ضریح سازی هم یکی از صنایع دستی اصفهان است.در اصطلاح فارسی ضریح را صندوقی بر قبر و حفاظی گرداگرد قبر معنا کرده اند. که بعضاً با عناوینی چون صندوق حایل حفاظ محجر نیز همراه است. در فرهنگ فارسی امروز چنین آمده است: ضریح صندوقی مشبکی است که برروی مزار اولیا و قدسیان نصب می کنند.نکاتی که در ساخت ضریح باید رعایت شود: عامل تقدس، عدم کاربرد صورت در نقوش، کتیبه های قرآنی و طلا، آوردن سوره های یاسین، الرحمن (آیه تطهیر، آیه نور، عددهای بکاررفته و سمبل آنها، ذکر نام بانی و تاریخ ساخت آن، علامتی به عنوان شاخص ضریح و صاحب آن، دیگر مدفونین در ضریح)
فیروزه کوبی اصفهان
فیروز کوبی یکی از معدود رشته های صنایع دستی است که سابقه تاریخی چندانی نداشته و در حال حاضر هم تولید محدودی دارد و همین امر باعث آن گردیده تا فیروزه کوبی آنگونه که باید شناخته نشده باشد هر چند که زیبایی و گیرایی یک محصول خوب صنایع دستی را با خود دارد.قدمت فیروزه کوبی به حدود ۷۰سال قبل می رسد و در آن زمان صنعتگری بنام«یوسف حکیمان» معروف به محمد رضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی نظیر دستبند، گل سینه، گوشواره… را شروع کرد. و حدود ۲۰ سال بعد این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام«حاج داداش» از مشهد به اصفهان برده شد.در حال حاضر صنعت دستی فیروزه کوبی فقط در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته نیز همچون تولید آن محدود است.در اصفهان فیروزه کوبی صرفنظر از جواهرات در ظروفی مانند بشقاب، لیوان، کاسه و گلاب پاش و… نیز مورد استفاده قرارمی گیرد. یکی از کارهای جنبی صنعت فیروزه کوبی تهیه«زیرساخت» است که در کارگاه زرگری و به طور جداگانه صورت می گیرد.یک فرآورده فیروزه کوب اعم از زیور آلات و یا ظروف عبارت از شیئی است مسی، برنجی، نقره ای و یا برنزی که ذرات و قطعات ریز سنگ فیروزه بر قسمتهایی از سطوح آن به فرم موزاییک در کنار هم نشانده شده و به این ترتیب جلوه ای خاص به آن بخشیده می شود. ساخت و پرداخت چنین فرآورده ای شامل دو مرحله کلی است:الف) زرگری ب)فیروزه کوبی
صنعتگر تولید کننده فیروزه کوب در مراحل مختلف کار از ابراز کار و وسایلی نیز بهره می گیرد که عمدتاً شامل قالب، چکش، دریل، چراغ گاز، چراغ بنزینی، گاز انبر، انبردست، پنس، منقاش، لوله های مختلف فلزی، سوهان و سنگ سمباده است.نکته حایز اهمیت در فیروزه کوبی در درجه نخست نصب صحیح فیروزه برروی فلز است به گونه ای که دارای قدرت کافی بوده و هنگام پرداخت قطعات فیروزه از آن جدا نشود و دیگر اینکه هر چه ظرف فیروزه کوبی شده پرکارتر باشد و قطعات سنگ منظم تر در کنار یکدیگر نصب شده باشد و فاصله زیادی در بین قطعات فیروزه دیده نشود کار دارای ارزش هنری بیشتری است.
صنایع دستی خوزستان
با توجه به پیشینه تاریخی منطقه زاگرس که در گذشته های دور مهد تمدن و فرهنگ ایلامیان بوده، سرزمین خوزستان پیوسته بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی هنر و صنایع دستی در زمینه های مختلف به شمار آمده است. همچنین تعدد و تکثر قومی و فرهنگی مردم خوزستان (بختیاری های ساکن شمال و شرق خوزستان، اعراب ساکن در جنوب و غرب استان و ساکنان بخشهای مرکزی که عمد تا شهرهای اهواز، دزفول، شوش و شوشتر را شامل می شود) موجب شده تا صنایع دستی در خوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود. وجود عشایر کوچ رو که خود حافظ هنرها و صنایع دستی خاص هستند موجب تنوع رشته ها و نیز ترویج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است.
از عمده ترین صنایع دستی رایج در استان می توان به طور مختصر به موارد زیر اشاره کرد:
کپوبافی خوزستان
یکی از صنایع دستی بومی و خاص استان محصولاتی به نام کپو می باشد که با پیچش ساقه های مرکزی و جوان نخل به دور ساقه های کرتک شکل می گیرد و با نقش اندازی کامواهای الوان، زیبایی آن چند برابر می شود. مرکز بافت کپو، د هستان «شهیون» واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شکل سبد های دردار و بدون در به صورت سینی در اندازه های مختلف رنگی و ساده بافته
می شود.
حصیر خوزستان
حصیربافی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنها در استان می باشد. این هنر-صنعت در خوزستان بسیار پررونق بوده به طوری که فراورده های آن در همه نقاط ایران عرضه می شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هرجا که دسترسی به برگ نخل و نی و ترکه امکان پذ یر باشد می توان حصیربافی را دید. شهرهای آبادان، خرمشهر، شاد گان و دشت آزاد گان از مراکز عمد ه تولید این محصول است.
قالی محلی خوزستان
نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختیاری بدون بکارگیری نقشه از پیش طراحی شده و فقط با تکیه بر ذ هن خلاق آنان تولید می شود. نقوش این قالیها بسیار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبیعت و محیط اطراف زند گی آنان مانند گل، کاسه، ماهی، پروانه، شانه و … تشکیل می گردد.شهرهای مسجد سلیمان، اند یمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
گلیم خوزستان
هفتگل یکی از بخشهای شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گلیم در استان است که اکثر بافند گان آن ترک زبان و از عشایر قشقایی هستند.
احرامی خوزستان
احرامی(سجاده)نوعی زیرانداز محسوب می شود که در قدیم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد ۹۰ در ۷۰ سانتی متر تولید می شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته می شود و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره یا روژله ای هم سفارش داده می شود. به طور کلی بافت احرامی در خوزستان از سابقه دیرینه ای برخوردار بوده و بر روی دارهای سنتی دووردی تولید می شود. مواد اولیه آن را نخ پنبه و پشم تشکیل می د هد و مراکز بافت احرامی در شهرستانهای شوشتر، دزفول و بهبهان است.
گیوه خوزستان
گیوه، پاپوشی است بسیار سبک و راحت که تولید آن در شهرستانهای دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اولیه آن چرم، پنبه و نخ تابیده و پارچه نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگیر، چاقو، پراز و … تولید می شود.
نساجی سنتی خوزستان
نساجی سنتی در استان خوزستان بویژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسیار بالایی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی (ابریشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته های بسیار دور باز می گردد. به طوری که پارچه پوشش خانه کعبه از دیبای شوشتر تهیه می شده که به صورت دووردی و چهاروردی بافته می شود. از عمد ه محصولات این رشته جاجیم، زیلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.
عبا خوزستان
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالایی در این زمینه برخوردار است. معروفیت عبای بهبهان مد یون کیفیت بالا در بافت و مواد اولیه آن می باشد. عبا در بهبهان از پشم شتر و نیز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می شود و بجز بازارهای داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز صادر می شود.
تولیدات عشایری خوزستان
وریس بافی (کارتی)، خورجین، چوقا، حور، توبره، جل مهده و … از انواع بافته های عشایر است. این بافته ها که بیش از ۱۰ نوع محصول را شامل می شود عمد تا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه های جبال زاگرس تولید می شود و تمامی مراحل پشم چینی، پشم ریسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشایر صورت می گیرد.
خراطی خوزستان
مرکز هنر-صنعت خراطی خوزستان، شهرستان دزفول است که از قد مت زیادی برخوردار می باشد و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است. محصولات زیبایی از قبیل مبلمان، جالباسی، قلیان، گهواره، سبد های نگهداری مجلات و روزنامه، میل زورخانه، جا کفشی، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنر-صنعت محسوب می شود. مواد اولیه این رشته انواع چوب است.
محرق خوزستان
قدمت محرقکاری در استان خوزستان زیاد نیست و رشته ای جوان محسوب می شود اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان، گسترش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستانها و در مراکز آموزش صنایع دستی استان به علاقه مندان آموزش داده می شود. محرق کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد با این تفاوت که تابلوهای محرق، ساده تر و سریع تر از تابلوهای معرق ساخته می شود. مواد اولیه این هنر، ساقه جو و گند م است که با تکنیکی بسیار ساده بر روی زمینه پارچه ای یا سطوح صاف چسبانده می شود.
ورشو خوزستان
ورشوسازی دزفول که از نظر اهمیت، دومین رتبه کشور را داراست با ظروف بسیار متنوع و کاربردی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.سماور، قلیان، پارچ و لیوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترین تولیدات این رشته به شمار می آید.
میناکاری خوزستان
میناکاری روی طلا از هنرهای خاص استان است که توسط صابئین مندایی-پیروان حضرت یحیی (ع)-در استان انجام می شود. تعدادی از هنرمندان این رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصی نقشهای نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروانهای شتر را بر روی مینای ریخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمایل، گرد نبند، سینه ریز، گوشواره و انگشتر به یاد گار می نگارند. این آثار علاوه بر جنبه اقتصادی، دارای ارزش هنری بسیار بالایی هستند.
صنایع دستی استان گیلان
صنایع دستی این استاد همچون سوغات خوراکیش غنی و پربار است. در هر نقطه از استان گیلان، اهالی با توجه به فرهنگ و مواد اولیه ی موجود در شهر خود آثاری زیبا و مصرفی را تولید کرده اند که جلوه ای از فرهنگ و هنر و بینش گیلانی است.
صنایع دستی که در این شهر خواهید دید عبارتند از : حصیربافی، بامبوبافی، شال بافی، سفال گری، چوموش دوزی، عروسک بافی، ظروف چوبی، گلیم و قلی بافی،
نقاشی روی کدو، سرامیک‌سازی، خراطی و…
۱) حصیربافی
یکی از صنایع بومی گیلان، حصیربافی است که بیشتر توسط بانوان بندرانزلی، آب کنار، غازیان انجام می شود. انواع سبد، زیرانداز، آبکش، زیرداغی و… از محصولات این صنعت بومی است.زیراندازهای زیبای حصیری گیلان در کف خانه ها و دیواره های خانه های اهالی دیده می شود بسیار با آب و هوای مرطوب و معماری خانه های گیلانی هماهنگ است.
۲) بامبوبافی
از صنایع دسنی استان گیلان، بامبو بافی است که در حدود یکصد سال سابقه دارد. مواد اولیه ی آن نی خیزران است که در اطراف مرداب های رشت و لاهیجان می روید. مرکز عمده تولید این هنر دستی در لیالستان لاهیجان می باشد.
۳) شال بافی
شال بافی هنر دست بانوان گیلانی به خصوص شهرهای تالش و گالش است؛ دست بافته هایی زیبا و رنگین بومی و سنتی از پشم.این دست بافته از نفوذ رطوبت و سرما جلووگیری می کند و بسیار مورد استفاده مردمان مناطق مرطوب و کوهستانی است.
۴) عروسک بافی
د بازارهای سنتی گیلان و به خصوص در شهر ماسوله، عروسک های کاموایی زیبایی را بر دیوار و ویترین مغازه ها خواهید دید که، توسط بانوان هنرمند این منطقه یافته شده و یکی از صنایع دستی ایم منطقه محسوی می شود.علاوه بر این بیشتر بانوان هنرمند گیلانی، در قلاب بافی مهارتی در خور توجه دارند. معمولا هنر دست آنها را در جلوی مغازه ها و فروشگاه های صنایع دستی میبینبد که با رنگ های شاد و زنده روسری های سه گوش، لباس های زنانه و انواع دستگیره و… را آویزان کرده اند.
۵) چموش دوزی
چموش پاپوشی گیلانی بدون پاشنه از چرم طبیعی است که در ماسوله تولید به شیوه سنتی می شود. چموش را با نخ های رنگی سبز و قرمز و زرد تزیین می کنند.
۶) سرامیک وسفال
سفالگری در منطقه املش و روستاى جیرده شفت رواج دارد.سرامیک سازی و ساخت طروف سفالی نیز یکی از صنایه دستی و سوغات گیلان می باشد.
صنایع دستی استان زنجان
۱- چاقو سازی
کیفیت چاقوی زنجان زبانزد خاص و عام است و قدمت ساخت آن به دوران صفویه می رسد. کیفیت، دوام و برندگی چاقوی زنجان از جمله عواملی است که شما را به تهیه ی آن تشویق می کند.انواع چاقوهایی که در زنجان شاخته می شوند عبارتند از: چاقوی ساده، ضامن دار، چاقوی میوه خوری، چاقوهای مرکب، کاردهای شکاری، کاردهای قمه ای، کاردهای کمری، کاردهای آشپزی و قلم تراش.
چاقوزنجان
۲- چاروق دوزی
چاروق نام یک پاپوش قدیمی بدون پاشنه و از جنس چرم خام است که با تسمه‌هایی بلند به ساق پا بسته می شد و چوپانان از آن استفاده می کردند.امروزه نوعی پاپوش در زنجان با نام چاروق با نوکی عقابی و برگشته تولید می شود که بدون بند و تسمه است. در تهیه این نوع چاروق از چرم قرمز استفاده می شود و به دلیل شکل خاص و ظریفش توسط بانوان شهر به عنوان روفرشی مورد استفاده قرار می گیرد.چاروق امروزی پاشنه دارد و کف آن از چرم است. با استفاده از نخ‌های ابریشم و گلابتون به رنگهای مختلف رویه ی آن را تهیه می کنند.
چاروق دوزی زنجان
۳- گیوه بافی
گیوه یکی از پا‌پوش‌های سنتی ایران است که به دلیل راحتی، سبکی و جلوگیری از تعریق پا طرفدارانی را میان عشایر، روستاییان و گروهی از شهر‌نشینان دارد. کف این پاپوش از جنس چرم است و رویه ی آن به وسیله ی قلاب و انواع نخ‌های پنبه‌ای و ابریشمی بافته میشود.
۴- قالی بافی
قالب بافی در زنجان مانند بسیاری از نقاط دیگر ایران توسط روستاییان انجام می شود. نقوش به کار رفته در قالی ها بر اساس ذهن بافنده و فرهنگ وی متفاوت است. از جمله نقوشی که در قالی های زنجان دیده می شوند عبارتند از : ریزماهی، سه‌متن‌ماهی، لچک ترنج، شکارگاه، لچک و ترنج، ایلونی مهاجر، ساوه مهاجر، شاه‌عباسی، بوته ترمه، گل افشار ، طرح بیدگینه، قلتوق.روستاهای بیدگینه و قلتوق مرغوب ترین قالی زنجان را می بافند که به صورت ریزبافت و چهل رج آن را تهیه ی کنند.
۵- گلیم بافی
گلیم‌های پشمی با نقوش حیوانی، گیاهی و هندسی در کارگاه های مختلفی در زنجان تولید می شوند و یکی از صنایع دستی این استان به شمار می رود. مهم ترین مراکز گلیم بافی در روستاهای قره پشتلو و انگوران قرار دارند.
گلیم بافی زنجان
۶- جاجیم بافی
جاجیم محصولی است که از پشم تابیده الوان بافته می شود و برای پیچیدن رختخواب و مانند آن کاربرد دارد. عرض آن ۲۵ الی ۳۰ سانتی متر می ساشد و گاهی از نخ پنبه ای خام، نخ ابریشمی و کاموا نیز در بافت آن استفاده می کنند. جاجیم معمولا به رنگ روشن و با طرح های ساده تولید می شود.در استان زنجان بسیاری از افراد به بافت جاجیم اشتغال دارد و محصولاتی را تولید می کنند.
جاجیم بافی زنجان
۷- جوراب و دستکش بافی
بافتن جوراب و دستکش در میان زنان روستایی امری متداول است. آنها با استفاده از پنج میل و نخ ابریشمی جوراب و دستکش می بافند و اگر بتوانند علاوه بر مصرف خودشان تولیدی داشته باشند آن را به مناطق دیگر عرضه می کنند.
۸- حکاکی
حکاکی روی فلز از جمله هنر های رایج در استان زنجان است. این کار در واقع هنر خراشیدن و ایجاد نقوش ساده سطحی و کم عمق بر روی فلز به کمک ابزار و وسایل ساده فلزی می باشد و با استفاده از قلم‌های مختلف و ضربات چکش به آن صورت می گیرد.
۹- مسگری
با عبور از میان بازارهای زنجان متوجه صدای فعالیت مسگرانی می شوید که در حال تولید مصنوعات مسی هستند. این استان یکی از مراکز مسگری ایران به شمار می رود و انواع ظروف مسی از جمله مجمعه، دیگ (یا یداخ) کاسه، آفتابه و لگن در این استان وجود دارد.
۱۰- سوزن دوزی های سنتی
منجوق دوزی و گل دوزی از جمله هنرهایی هستند که در صنایع دستی زنجان جلوه گری می کنند. این هنر زینت بخش لباس ها و پارچه های این استان است و می توانید آنها را به عنوان سوغات تهیه کنید.
۱۱- ملیله کاری
ساخت وسایل نقره اى و گاها طلایی به صورت ملیله کارى از جمله کارهایی است که در زنجان شهرت فراوان دارد. این هنر با کوچ هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان در زمان رضاخان به شهرهای دیگر انتقال یافت. تولیدات این هنر بسیار ظریف و چشم نواز هستند و از جمله سوغاتی های منحصر به فرد زنجان به شمار می روند. ملیله سازی در تزیین انواع پایه هاى استکان، سینى، قاشق و چنگال غذا و چایخورى، کاسه، گلدان، قاب عکس و پارچه کاربرد دارد.
۱۲- نمد
نمد یکی از بافته های سنتی ایران و زیراندازی است که با پشم تهیه می شود. برای درست کردن نمد بافتن انجام نمی شود بلکه به کارگیری فشار، رطوبت و حرارت باعث در هم رفتن الیاف پشمی می شود.
پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند بهترین پشم برای تهیه ی نمد است. با وجود اینکه مقدار مورد نیاز آن برای هر متر مربع نمد با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر می باشد اما به دلیل آماده شدن آن در یک روز با قیمت پایینی ارائه می شود.
۱۳- منبت
منبت کاری یکی از هنرها و صنایع دستی ایران به شمار می رود که در بسیاری نقاط ایران دیده می شود. در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار ایجاد می گردند. زمینه ی کار در این هنر اغلب از جنس چوب می باشد.
۱۴- سفالگری
ظروف مختلفی مانند خمره، کشک‌ساب، کوزه و تنور در استان زنجان و در روستاهای سلطانیه،بلوبین، گلابرسفلی و علیا و قلتوق از سفال تهیه می شوند. وجود آثار و شواهد تاریخی نشان از رواج هنر سفالگری در زنجان از گذشته های دور دارد.
۱۵- رنگرزی
رنگرزی یا صباغی یکی از صنایع پرآوازه ی زنجان است که توسط آن کالاهای نساجی مثل الیاف، نخ، پارچه و پوشاک در محلولی که شامل مواد رنگ زا و مواد شیمیایی می‌باشد، رنگ‌آمیزی می گردد. اگر پوشاک یا پارچه ای دارید که می خواهید رنگ تازه ای به آن دهید در سفر به زنجان آن را همراه خود ببرید و به دست رنگرزها بسپارید.
۱۶- کیسه‌بافی حمامی نواری
کیسه های حمام زنجان بسیار مرغوب هستند و عمدتا در انگوران، ماه نشان و قیدار تولید می شود. مرغوبیت این کالا سبب شده است که بسیاری افراد در سفر به زنجان آن را تهیه می کنند.
۱۷- تابلوی خاتم و مینیاتور
خاتم یکی از هنرهای کهن ایرانی است که با ترکیب چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت و با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگهای مختلف محصولاتی را خلق می کند. پنج، شش، هفت، هشت و یا ده ضلعی از جمله اشکالی هستند که در این هنر به کار می روند. خاتم یکی از هنرهای دستی ظریف و زمان بر است که دقت و حوصله لازمه ی تولید و ساخت آن آن است.مینیاتور نیز یکی از هنرمندانه ترین انواع نقاشی است که نقوش تمیثلى پرندگان و حیوانات گوناگون به همراه طرح هاى شاخ و گل و برگ و خطوط اسلیمى و ختایى، بخش مهمى از ان را تشکیل می دهد و آنچه که از این هنر حاصل می شود بسیار تحسین برانگیز است.در زنجان می توانید خاتم های زیبا و مینیاتورهای هنرمندانه ای را ببینید که خلاقانه با یکدیگر ترکیب شده اند و یکی از سوغات های این استان را تشکیل می دهند.
