افتادگی رحم چیست؟

بسیاری از خانم‌ها تصور می‌کنند بروز افتادگی رحم که معمولا با افتادگی مثانه همراه است از عوارض زایمان طبیعی است. گرچه این تصور نادرست نیست، اما متخصصان زنان باز هم به انجام زایمان طبیعی به جای سزارین تاکید می‌کنند و معتقدند افتادگی رحم مشکلی قابل درمان است، در حالی که عوارض سزارین بیشتر است.

جالب است بدانید جدای از تاثیر زایمان طبیعی در بروز افتادگی رحم، ژنتیک نیز عامل دیگری است که در این زمینه نقش موثری دارد و نباید نادیده گرفته شود. به طوری که ممکن است برای فردی پس از چند مرتبه زایمان طبیعی سخت و مشکل هم اتفاق خاصی پیش نیاید، ولی شخص دیگری با یک بار زایمان طبیعی هم دچار این مشکل شود.

افتادگی رحم می تواند به صورت ناقص یا کامل دسته بندی شود:

افتادگی ناقص رحم: هنگامی که افتادگی ناقص رحم رخ می دهد، رحم تا حدی در واژن جایگزین می شود، اما از آن خارج نمی شود.
افتادگی کامل رحم: زمانی که افتادگی کامل رحم اتفاق می افتد، قسمت هایی از رحم از واژن خارج می شود.

افتادگی رحم با شدت آن درجه بندی می شود، که این شدت نشان می دهد رحم تا چه حد پایین آمده است:

درجه اول: دهانۀ رحم به داخل واژن خم یا کشیده می‌شود.

درجه دوم: دهانۀ رحم به دیوارۀ واژن می‌چسبد.

درجه سوم: دهانۀ رحم به خارج از واژن کشیده می‌شود.

درجه چهارم: کل رحم خارج از واژن است. این حالت پروسیدنتیا  Uterus Procidentia نیز نامیده می‌شود که به دلیل ضعیف شدن تمام عضلات محافظ ایجاد می‌شود.

عکس افتادگی رحم

عوامل افتادگی رحم

- چاقی که باعث فشار خارجی بر عضلات و رباط‌ها می‌شود می‌تواند افتادگی ایجاد کند
- زایمان‌های طبیعی مکرر؛ مخصوصا زایمان کودک درشت یا زایمان سخت که در آن عضلات کف لگن و بافت‌های نگهدارنده آسیب ببیند
- زایمان سخت با فورسپس یا وسایل دیگر
- سوء تغذیه و سوء جذب موادغذایی که باعث اختلال جذب مواد پروتئینی شود
- ژنتیک نیز عامل دیگری است که در این زمینه نقش موثری دارد؛ به گونه‌ای که ممکن است برای فردی پس از چند زایمان طبیعی سخت و مشکل اتفاق خاصی پیش نیاید، ولی شخص دیگری با یکبار زایمان طبیعی دچار این مشکل شود.
- ضربه
- افزایش سن
- خشکی واژن
- بیماری‌هایی که باعث افزایش فشار داخل شکم می‌شوند مثل تومورها، سرفه مزمن و زور زدن زیاد به هنگام یبوست مزمن و شغل هایی که در آن زن مجبور باشد اجسام سنگین بلند کند.

علائم افتادگی رحم 

- سنگین بودن و یا کشیدن لگن
- خونریزی واژینال یا افزایش ترشحات واژن
- مشکلات در رابطه جنسی
- نشت ادرار، احتباس یا عفونت مثانه
- مشکلات حرکت روده، مانند یبوست
- درد قسمت پایین کمر
خروج رحم از دهانه واژن
- احساس نشستن بر روی یک توپ یا چیزی که در حال سقوط از مهبل (واژن) است
- بافت سست واژن.
- موارد خفیف افتادگی رحم ممکن است بدون علامت باشد. نشانه هایی که در حال حاضر وجود دارد اغلب در قسمت دوم روز بدتر می شود.

آیا افتادگی رحم در دختران هم اتفاق میافتد؟

از آن جایی که دختران و زنان جوان عضلات لگن قوی دارند و همچنین تعادل استروژن در بدن آنها متناسب است، احتمال افتادگی رحم در آنها بسیار نادر است. تنها در صورت وزنه برداری سنگین، وجود توده های لگنی که به رحم فشار وارد کنند یا در صورت حادثه و وارد شدن فشار شدید به شکم امکان افتادگی رحم وجود دارد.

راه های درمان افتادگی رحم

درمان افتادگی رحم از طریق طب سنتی 

در تمام دنیا طب سنتی برای درمان افتادگی رحم روشی ندارد. طب سنتی بیماران خاص خود را دارد ولی برای ترمیم افتادگی رحم کاری نمی‌تواند انجام دهد زیرا این مشکل یک نقص در اندام است که تنها از طریق طب نوین قابل درمان است.

در کتب دانشگاهی از روش‌های موثر در طب سنتی برای درمان بیماری‌های زنان صحبت شده است لیکن در مورد افتادگی رحم مبحثی در این طب وجود ندارد. تنها روش‌هایی که جدا از درمان کلینیکی توصیه می‌شود استفاده از حرکات ورزشی و کاهش وزن است.

حرکات ورزشی برای درمان افتادگی رحم

دکتر آرنولد کگل مبدع تمرین‌هایی مفید برای عضله‌های ضعیف لگن است، به همین دلیل این تمرین‌ها را تمرینات و ورزش های کگل می‌نامند.کگل مقدماتی: عضله‌های کف لگن را 200 بار در روز منقبض و رها کنید. تمرین‌های کگل مقدماتی برای برطرف کردن بی‌اختیاری فشاری بسیار مفید است.

کگل مستمر: عضله‌های کف لگن را به مدت 10 ثانیه منقبض کنید و 10 بار این حرکت را تکرار کنید. اگر این زمان برای شروع زیاد است، انقباض را تا جایی که می‌توانید حفظ کنید تا در نهایت بتوانید حرکت را در 10 مرتبه 10 ثانیه‌ای انجام دهید.
کگل بالابر: عضله‌های واژن را به منزله ساختمانی در نظر بگیرید که کف لگن پایه و زیربنای ساختمان و ناف سقف آن است. بالابر را به آهستگی بالا ببرید و عضله‌ها را از کف لگن تا ناف منقبض کنید، چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس بالابر را پایین بیاورید و به آهستگی عضله‌ها را از بالا به پایین شل کنید.
کگل پیشرونده: عضله را اندکی منقبض کنید و انقباض را 5 ثانیه حفظ کنید. انقباض را محکم‌تر کنید و 5 ثانیه در این حالت بمانید. انقباض را تا جایی که می‌توانید شدید کنید و 5 ثانیه نیز در این حالت بمانید. حال عضله را اندکی شل کنید و تا 5 بشمرید. عضله را شل‌تر کنید و 5 ثانیه دیگر در این حالت بمانید و در نهایت عضله را کاملاً شل و رها کنید.
انجام تمرین‌های کگل در کنار دیگر حرکت‌های مخصوص:
به پشت دراز بکشید و پاها را به عرض شانه باز کنید. به مدت 5 ثانیه پایین شکم و مفصل ران را شل کنید و عضله لگن را منقبض کنید.

به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید. حین نفس کشیدن به آهستگی مفصل‌های ران را بالا بیاورید و عضله ران را بالا بیاورید و 5 ثانیه در این حالت بمانید. سپس به آرامی از شدت نیروی به کار برده شده بکاهید و اجازه دهید تا شانه، پشت و لگن به ترتیب روی زمین قرار بگیرد.

دست‌ها را روی زانوها بگذارید، پشت بدن را حین نفس کشیدن گرد کنید و عضله لگن را به مدت 5 ثانیه منقبض کنید. سپس به آرامی با بیرون دادن نفس به حالت اولیه برگردید.

بنشینید و پنجه پا را رو به بالا خم کنید. پنجه را حین منقبض کردن عضله لگن به صورت مستقیم بکشید. 5 ثانیه در این حالت بمانید.

چهار زانو بنشینید و لگن، مقعد و واژن را به آهستگی منقبض کنید.

بایستید و آرنج‌ها را نزدیک یکدیگر نگه دارید ودست‌ها را برای حفظ تعادل روی صندلی یا میز بگذارید. سپس پاشنه‌ها را بالا ببرید و روی پنجه بایستید.

زمان

پس از شناسایی عضله‌های کف لگن می‌توانید تمرینات و ورزش های کگل را در هر زمان و مکانی انجام دهید و هیچ یک از اطرافیان حتی متوجه نخواهد شد که شما در حال ورزش کردن هستید! درد و خستگی مزمن عضله‌های شکم و کمر و پشت بدن یا تحریک عصبی پس از حرکت‌های کگل نشانه این است که عضله‌های شکم، کمر، ران و یا سرینی را همزمان با عضله کف لگن منقبض می‌کنید. سعی کنید تمام عضله‌ها را شل کنید و تنها عضله کف لگن را منقبض کنید.

داروها

کرم استروژن (هورمون) یا تخمک‌های شیاف یا حلقه‌هایی که در واژن گذاشته می‌شود به بازیابی قوا و حیات بافت‌های واژن کمک می‌کند. اما استروژن فقط برای زنانی که در دوران پس از یائسگی هستند تجویز می‌شود.

جراحی

بر حسب سن و اینکه دلتان بخواهد باردار شوید، جراحی می‌تواند رحم را ترمیم یا آن را بردارد. وقتی تشخیص داده شد و در موارد شدید، رحم شما با هیسترکتومی برداشته می‌شود. هنگام جراحی، جراح می‌تواند افتادگی دیوارۀ واژن، مجرای ادرار، مثانه یا مقعد را اصلاح کند. جراحی می‌تواند توسط جراحی باز شکمی، از طریق واژن یا برش‌های کوچک در شکم یا واژن با ابزار خاص انجام شود.

هزینه عمل افتادگی رحم چقدر است؟

هزینه عمل بسته به اینکه در بیمارستان خصوصی یا دولتی باشد متفاوت است. در بیمارستان‌های تآمین اجتماعی بیمارانی که بیمه تأمین اجتماعی باشند به رایگان عمل می‌شوند ولی هزینه مش هایی که استفاده می‌شود بسته به نوع آن از ۸۰۰ هزار تومان به بالا است که معمولا تحت پوشش بیمه نیست اما بیمه های مکمل به تازگی هزینه مش را تا حدی پوشش می‌دهند.

در بیمارستان‌های خصوصی اگر بیمار بیمه نباشد این عمل حدود چهار تا پنج میلیون هزینه بردار است البته این رقم بر طبق تعرفه بیمارستان است ولی خوشبختانه اغلب بیماران بیمه هستند و اگر بیمه مکمل داشته باشند اغلب هزینه‌ها تحت پوشش قرار می‌گیرد.

عوارض جراحی افتادگی رحم

یکی از اصلی ترین مشکلاتی که ممکن است بعد از عمل ایجاد شود بازگشت مجدد افتادگی است که بیشتر در اعمالی که با تکنیک‌های قدیمی صورت می‌گیرد ایجاد می‌شود.

در این عمل در بیشتر موارد شکم باز نمی‌شود و از راه واژن جراحی انجام می‌شود لیکن برخی از پزشکان علاوه بر واژن قسمت پایین شکم را باز می‌کنند تا جلوی بی اختیاری ادراری استرسی بیمار را بگیرند.

اما تکنیک های جدید نیازی به باز کردن شکم ندارد و در نتیجه عوارض کمتری ایجاد می‌شود. به بیان دیگر بیمار در روش باز کردن شکم درد بیشتری دارد و طول مدت عمل هم بیشتر می‌شود و عوارض بیهوشی و خطر خونریزی افزایش می‌یابد، در صورتیکه اگر شکم باز نشود طبیعی است عوارض کمتر است هرچند بیمار مقداری درد را تجربه می کند و امکان عفونت و خون ریزی وجود دارد.

برای جلوگیری از عفونت به بیماران توصیه می‌شود تا زمان افتادن بخیه‌ها خود را در لگن بتادین با آب گرم شستشو دهند و هربار پس از اجابت مزاج ناحیه تناسلی را به خوبی خشک کنند تا دچار عفونت نشوند.

استفاده از پساری Pessary در افتادگی رحم

اگر جراحی نمی‌خواهید یا فرد مناسبی برای این کار نیستید، ممکن است بخواهید از دستگاه محافظ در واژن خود استفاده کنید که به آن پساری می‌گویند. پساری ابزاری پزشکی است که در داخل واژن کار گذاشته می شود و ضمن محافظت از ساختارهای داخل واژن و لگن، رحم را از افتادگی حفظ می‌کند. می‌توانید از این دستگاه به صورت دائمی یا موقتی استفاده کنید.

این دستگاه‌ها در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف است و باید با اندازۀ واژن و رحم شما متناسب باشد. اگر افتادگی شما شدید است ممکن است پساری مفید واقع نشود. علاوه بر این، پساری‌ها ممکن است داخل واژن را تحریک کنند و منجر به بوی بد شوند.

پیگیری و مراقبت پس از درمان افتادگی رحم

پیگیری به این بستگی دارد که عارضۀ شما چطور درمان می‌شود.

اگر جراحی داشتید، باید طبق توصیۀ جراح پیگیری کنید.

اگر در واژن خود پساری دارید باید تمیز شود و توسط پزشک برای مشاهدۀ وضعیت صحیح قرار گرفتن بررسی شود و آن را در فواصل زمانی معین در جای خود قرار دهد. مگر اینکه به شما آموزش داده شود که چطور آن را بردارید و خودتان در منزل تمیز کنید.

اگر به شما گفته شده است که تمرینات کگل را انجام دهید، شما باید به طور مرتب پیگیری کنید تا پزشک بتواند روند تقویت عضلات را بررسی کند. 

پیشگیری‌ از افتادگی رحم

توصیه‌های زیر را برای پیشگیری از افتادگی رحم نادیده نگیرید:

تناسب اندام‌تان را حفظ‌ کنید و نگذارید دچار اضافه وزن شوید.

در طول‌ بارداری‌ و پس‌ از زایمان‌، تمرینات‌ ورزشی‌ انجام‌ دهید.

از یک‌ رژیم‌ غذایی‌ طبیعی‌ و کاملا متعادل‌ استفاده‌ کنید.

برای‌ حفظ‌ قدرت‌ عضلانی‌ مناسب‌، در یک‌ برنامه‌ ورزشی‌ منظم‌ شرکت‌ کنید. ورزش‌ می‌تواند غالبا کارکرد عضلات‌ را بهبود بخشد.

از ابتلا به یبوست‌ پیشگیری کنید.