آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است که منجر به کاهش پیشرونده قوای ذهنی و مهارت های اجتماعی می شود و با تخریب روزافزون حافظه و شناخت بیمار، به تدریج عملکرد بیمار را مختل می کند؛ به طوری که با پیشرفت بیماری، فرد قادر نیست حتی کارهای ساده، مانند بر آوردن نیازهای شخصی خود را انجام دهد.
به گزارش بهداشت نیوز، آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است که منجر به کاهش پیشرونده قوای ذهنی و مهارت های اجتماعی می شود و با تخریب روزافزون حافظه و شناخت بیمار، به تدریج عملکرد بیمار را مختل می کند؛ به طوری که با پیشرفت بیماری، فرد قادر نیست حتی کارهای ساده، مانند بر آوردن نیازهای شخصی خود را انجام دهد. در این بیماری، سلول های مغزی تحلیل می رود و نتیجه این تحلیل، چیزی جز ضعف حافظه و افت فعالیت های ذهنی نیست. آلزایمر به علت مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی ایجاد می شود که در طول زمان بر مغز فرد اثر گذاشته و باعث تخریب سلول های مغزی شده است.
نشانه های آلزایمر
ضعف حافظه: این مشکل در آلزایمر همیشگی و پیشرونده است و هر روز بدتر از دیروز می شود. مبتلایان به آلزایمر ممکن است سوال هایی را که از آنها می پرسید یا حرفی را که خودشان می خواهند به زبان بیاورند، بارها و بارها زیر لب تکرار کنند. آنها اغلب حرف شان را فراموش می کنند؛ قرار ملاقات هایشان را از یاد می برند؛ کلیدها، کتاب ها و سایر وسایل شان را در جاهای اشتباه و غیرمعقول می گذارند و اغلب یادشان نمی آید آنها را کجا گذاشته اند. اسامی دوستان و آشنایان و در بعضی موارد، حتی اسامی اعضای خانواده خود را نیز به خاطر نمی آورند و امور ساده و روزمره را فراموش می کنند.
اختلال در درک مکان و زمان: بیماران ممکن است فراموش کنند امروز چه روزی است یا در چه ماه و چه سالی به سر می بریم. آنها گاهی به یاد نمی آورند الان کجا هستند؛ در خانه یا اداره؟ آلزایمر همچنین توان مغز را کاهش می دهد و باعث می شود درک بیمار از آنچه می بیند یا می شنود و یا می خواند، مختل شود. مجموعه این عوامل گاهی باعث می شود بیمار حتی راه خانه اش را گم کند.
اختلال در گفتار و نوشتار: بیماران ممکن است بارها و بارها هنگام صحبت کردن نتوانند کلمه مورد نظرشان را به خاطر آورند و به همین خاطر، حرف شان را ناتمام بگذارند. به مرور، این اختلال گفتاری به حوزه نوشتاری هم سرایت می کند و باعث می شود آنها دچار افت مهارت های نوشتاری هم شوند.
اختلال در تفکر و تمرکز: آلزایمر باعث بروز اختلال در روند تمرکز و تفکر، به ویژه در حوزه تفکرات انتزاعی نظیر اعداد و ارقام، می شود. بروز اشتباه در حساب و کتاب های مالی از علائم رایج این بیماری است.
اختلال در قضاوت و تصمیم گیری: آلزایمر باعث می شود قضاوت و تصمیم گیری بیمار در هنگام رانندگی، آشپزی و سایر مهارت های ساده و روزمره، به تدریج دچار مشکل شده و هر روز این مشکلات بیشتر شود.
اختلال در پرداختن به امور شخصی: کارهای شخصی ساده و روزمره، به ویژه کارهایی که انجام شان نیازمند گذراندن چند مرحله منظم است (مانند پختن یک غذا یا شستن یک لباس)، به تدریج به اموری دشوار و چالش برانگیز تبدیل می شود و در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است بیمار حتی به خاطر نیاورد چگونه حمام می کرده یا لباس می پوشیده است.
اختلال در رفتار و شخصیت: در مراحل متوسط و شدید آلزایمر، رفتار، گفتار و احساسات و عواطف بیمار تغییر می یابد و او را به سمت افسردگی، اضطراب، بدبینی، لجاجت، زودرنجی و پرخاشگری می کشاند.
تشخیص
متاسفانه هنوز هیچ آزمایشی اختصاصی برای تشخیص قطعی آلزایمر وجود ندارد. اما شرح حال بیمار در بیشتر موارد به تشخیص صحیح می انجامد. برای اینکه پزشک بتواند دریابد ضعف حافظه ناشی از آلزایمر است، معاینه ها و آزمایش های زیر نیز می تواند کمک کننده باشد:
شرح حال و معاینه بالینی: معاینه بالینی در بیماران مشکوک به آلزایمر یک معاینه عصبی است؛ این معاینه شامل سنجش بازخوردها(رفلکس)، سنجش توان عضلانی، سنجش میزان توانایی بیمار در نشستن و برخاستن، همچنین مشاهده طرز ایستادن و راه رفتن او و معاینه حسی، حرکتی و تعادلی است. تشخیص بیماری آلزایمر به طور عمده بالینی و مبتنی بر گرفتن شرح حال است.
تست های آزمایشگاهی: نتایج این تست ها نشان می دهد که ضعف حافظه بیمار، ناشی از بیماری های ارگانیک (مانند اختلالات تیروئیدی و یا کمبودهای ویتامینی یا اختلال سطح املاح در خون) نیست و باید به تشخیص های دیگر فکر کرد.
تصویربرداری از مغز: در صورت صلاحدید پزشک سیتی اسکن و ام آر آی انجام می شود که در آنها تغییراتی که در بافت مغز رخ داده، آشکار می شود و به این ترتیب، پزشک می تواند به تشخیص بهتری از بیماری دست یابد.
«پت اسکن» نیز یکی دیگر از تکنیک های تصویربرداری است که در موارد ویژه، طبق صلاحدید پزشک انجام می گیرد و در آن، یک نشانگر رادیواکتیو در ورید بیمار تزریق می شود، سپس عکسبرداری انجام می شود تا معلوم شود که نشانگر موردنظر به کدام منطقه از مناطق مغز بیمار نفوذ کرده و کدام مناطق مغز همچنان نفوذناپذیر باقی مانده و یا دچار اختلال شده است.
پیشگیری از آلزایمر
تاکنون هیچ راه پیشگیری قطعی و موثری برای آلزایمر شناخته نشده است؛ اما می توان گفت که عوامل خطرساز بیماری های قلبی (مانند دیابت، فشار خون، چاقی، کم تحرکی و سیگار) می تواند زمینه ساز ابتلا به آلزایمر نیز باشد.
همچنین فعال بودن از نظر فیزیکی، ذهنی و اجتماعی می تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را کمتر کند.
«لیلا مرادی»، دکترای آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشکده بهداشت شیراز
