در حالی که بسیاری از کارشناسان ارتباطات و اقتصاد و رسانه های داخلی این خبر را یک اشتباه و جعل رسانه ای ارزیابی و از دست به دست شدن این گونه اخبار بین مردم انتقاد کردند، مدیر خبرگزاری ایسکانیوز تاکید دارد که «اخراج 5هزار آقازاده ایرانی از آمریکا» نه تنها خبر جعلی نیست، بلکه سورپرایز تیر است.
احتمالا اشاره آقای واعظی به خبری است که چندی پیش در فضای مجازی دست به دست شد مبنی‌بر اینکه جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ اعلام کرده است که سورپرایزی ویژه برای ایران در تیرماه دارد. هرچند ردیابی منشا این خبر هم نشان داد خبر «سورپرایز ویژه بولتن برای ایران» نخستین بار ازسوی یکی از خبرگزاریهای نه‌چندان معتبر و به نقل از یکی از نمایندگان مجلس به انتشار رسیده است.
اصل خبر را بخوانید: خبر اخراج آقازاده ها از آمریکا
متن خبر ایسکا
در متن خبر «اخراج آقازاده ها از آمریکا» آمده بود: «استیون منوچین، رئیس(وزیر) خزانه داری آمریکا: 5هزار و 432 نفر از فرزندان مسئولین ایران در آمریکا حضور دارند که جز املاک ودارایی شخصی 148 میلیارد و 267 میلیون دلار در حساب این نفرات وجود دارد و بدلیل امضا نکردن FATF# این مبالغ را توقیف می‌کنیم.»
چند جستجو در برخی سایتها نشان داد که چنین خبری اصلا وجود نداشته و صرفا یک پیشنهاد توئیتری بوده است. این خبر ابتدا توسط ایسکانیوز (خبرگزاری وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی) و به عنوان خبر اختصاصی منتشر شد و سپس سایتهای مختلف مانند جماران نیز آن را منتشر کردند و البته پس از ساعاتی آن را از روی خروجی شان برداشتند.
نکته بامزه آن که برخی با توجه به انتشار مطالباتی درخصوص رسیدگی به موضوع ادعایی ویلای ولایتی، رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد، خبر رسانه منتسب به این دانشگاه را واکنش تیم ولایتی به این موضوع قلمداد کردند!
جالب آن که هنوز در فضای مجازی درباره این خبر تحلیل هایی می شود و عده ای نیز خوشحال از بازگشت آقازاده ها هستند.
واعظی: خبرمان کذب نیست
دکتر رضا واعظی، مدیر عامل خبرگزاری ایسکانیوز در گفتگو با «ایرنا» با بیان اینکه خبر اخراج آقازاده های خزانه داری آمریکا درست است، افزود: اولا که در همه رسانه ها اشتباه پیش می آید و ثانیا این که خبر ما درست بود و بنا به مصلحت کشور خبر را از خروجی برداشتیم. علاوه بر اینکه قبل از ما «صبح اصلاحات» این خبر را کار کرده بود.
وی ادامه داد: تا چند روز آینده خبر ما بصورت رسمی منتشر خواهد شد و خواهید دید که سورپرایز تیرماه آمریکا همین خبر بوده .
جالب آن که خبرگزاری فارس هم در گزارشی به این موضوع پرداخت و این که جستجوی خبرنگارش نشان داده این مطلب در صفحه توئیتر منوچین وجود نداشت.
شایعه تا واقعیت
«درگذشت محمدرضا شجریان»، « افزایش مبلغ یارانه»، « احسان علیخانی درگذشت»،« ازدواج بازیگر معروف با فوتبالیست مشهور»؛ تقریبا اکثر ما این اخبار را در ماه‌های گذشته شنیده ایم. اخباری که حتی روی خروجی سایتها و خبرگزاریهای معروف هم رفته و از آنجا به فضای مجازی رسیده و هنوز ماندگار شده است؛ تا حدی که دیروز هنگام دیدن فیلم «کفشهای میرزا نوروز» از تلویزیون، وقتی چشممان به محمدعلی کشاورز می افتد، از بس اخبار جعلی شنیده ایم، از همسرمان می پرسیم کشاورز زنده است یا نه؟
علاقه مخاطب به شنیدن و خواندن خبرهای جنجالی، افشاگرانه و یا غم انگیز همیشه وجود داشته است و شاید همین عامل باعث می شود برخی رسانه ها بدون تحقیق و صرفا به دلیل افزایش مخاطب، اخبار اینچنینی را سریعا منتشر کنند و حتی بعد از عدم تاییدش، خبر تکذیبیه آن را نیز کار نکنند.
به خاطر پول یا سرگرمی
اینترنت پر شده از سایتهای خبری جعلی که عمدا روزنامه‌های واقعی را جعل می‌کنند. یکی از این سایتها بنا به گفته رسانه ها «نشنال ریپورت» است؛ سایتی که مدعی است منبع خبری مستقل شماره 1 آمریکا است. صاحب و بنیان‌گذار نشنال ریپورت شخصی است که خودش را الن مونت‌گومری معرفی می‌کند، اما اسم واقعی‌اش این نیست.
او می‌گوید: «بعضی وقت‌ها مثل مخدر است. از زیاد شدن بازدیدکننده‌ها خمار می‌شوی. می‌فهمی چه طعمه‌ای به قلاب بزنی که مردم سراغش بیایند. برای من بیش از هرچیز سرگرمی است.»
یکی از پرسروصداترین خبرهای نشنال ریپورت خبر قرنطینه شدن یکی از شهرهای آمریکا به خاطر شیوع یک بیماری مرگبار بود. مونت‌گومری توضیح می‌دهد که مردم چطور خبرهای جعلی سایتش را می‌خوانند و بازنشر می‌کنند.
می‌گوید: «بدیهی است که تیتر مهم‌ترین چیز است، و البته نام دامنه هم مهم است - باید نام سایت طوری باشد که تا حد ممکن موجه و مشروع به نظر بیاید. پایین‌تر از تیتر و دو پاراگراف اول را هرگز کسی نمی‌خواند. بنابراین اگر همان دو، سه پاراگراف اول معقول باشد، بعدش می‌توانید هر کار دل‌تان خواست بکنید و خنده‌دارش کنید.»
ولی اساسا چرا آدم باید چنین دردسری به خودش بدهد؟ کافی است بدانید که چنین سایتهایی از انبوه بازدیدکننده‌هاشان پول‌های کلان درمی‌آورند.
مشکل تاریخی
فرشاد مهدی پور، مدیر مسوول صبح نو درباره سابقه اخبار جعلی می گوید : واقعیت این است که به تازگی با اخبار جعلی یا نادرست مواجه نشده ایم و می بینیم که در عصر گذشته و ماقبل رسانه های جدید نیز این اتفاق وجود داشته است. در عصر جدید رسانه ها محمل مناسبی برای توسعه شایعه پدید آوردند. عصر مجازی یا رسانه های مجازی آن را گسترده تر کردند، زیرا اینها هفت در بیست و چهار هستند و جغرافیای محدودی ندارند و فراگیر هستند. شایعه یا خبر نادرست در گذشته بوده و خاص زمان کنونی نیست.
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره رسانه های جدید و افزایش اخبار جعلی می گوید: رسانه های جدید امکان ویروسی کردن پیام یا خبر را دارند که در گذشته نبود. ویروسی کردن یعنی تاثیر خشم یا محبت و کینه بر خبر یا پیام در دیده شدن گسترده. البته در این میان ضعف رسانه های رسمی هم وجود دارد. این رسانه ها گرفتار عطش انتشار خبر هستند و حاضر نیستند برای تایید صحت و سقم خبر به خود زحمتی بدهند. اگر این خبر در راستای سیاست شان باشد فکر نمی کنند که این خبر باید کاوش بشود.در سطح رسانه های جهان تعداد محدودی وجود دارد که اخبارشان تکذیب نمی شود و یا خبرشان را پاک نمی کنند.
وی با بیان اینکه فیک نیوزها یا رسانه های جعلی یک پدیده عالم‌گیر است افزود: فیک نیوزها به یک معضل جهانی تبدیل شده است و حتی چند روز گذشته در آمریکا نسبت به این پدیده هشدار داده شد. حل این مشکل نیازمند افزایش سواد رسانه ای تولیدکنندگان خبر و دریافت کنندگان خبر است و اینکه بدانند اخبار فیک زیاد است.
