محقق و پژوهشگر علوم ورزشی از مضرات مصرف مکملهای غذایی می گوید!

مهدی موسوی زادهٔ ۳ فروردین ۱۳۶۱ در مشهد، محقق و نویسندهٔ علوم ورزشی است که در سال ۱۳۸۷ کتاب: اصول علمی و تخصصی زیبایی اندام و بدنسازی از وی به چاپ رسیده‌است. این اثر دوهزار صفحه ای، نخستین اثر مدون و منطبق بر اصول علمی پیرامون رشته ورزشی بدنسازی در ایران است.

وی کارشناس ارشد رشتهٔ فیزیولوژی ورزشی کاربردی است و مدتی در هیئت بدنسازی مؤسسهٔ تربیت بدنی آستان قدس رضوی مسئول کمیتهٔ آموزش پژوهش و برنامه‌ریزی بوده است. در سالهای گذشته، زمانیکه قدری جوانتر بوده در رشتهٔ بدنسازی و رشتهٔ رزمی جوجیتسو، قهرمانی استان خراسان رضوی را داشته‌است. وی به دلیل مخالفت شدید با مصرف داروها و مکملهای ورزشی شهرت عام و خاص دارد و مصاحبه‌های فراوانی در مورد منع مصرف این مواد داشته‌است. مهدی موسوی علاوه بر فعالیت در زمینهٔ ورزشی در فضای مجازی نیز فعالیت گسترده‌ای دارد و یکی از کاربران پرکار دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیای فارسی است. وی از نسل نوادگان پسری «آیت‌الله العظمی سید ابوطالب حسینی (طاب ثراه)» (مشهور به مجتهد قاینی 1230-1293 ه.ق.) از مراجع عالیقدر شیعه است.

این روزها چرایی افزایش چشم‌گیر باشگاه‌های پرورش‌اندام، استقبال قاطبه جوانان از این رشته ورزشی و از سویی شیوع بی‌رویه دوپینگ در بین ورزشکاران یکی از دغدغه های جامعه است. بنابراین، در پی یافتن پاسخی منطقی از آقای مهدی موسوی خواستیم تا در مورد منافع و مضرات مصرف مکملهای غذایی توضیح دهند، آنچه در ادامه می آید حاصل گفتگوی ما با این محقق و پژوهشگر علوم ورزشی است:

لطف کرده و بفرمایید مکمل غذایی چست؟

معمولاً افراد با شنیدن نام مکمل غذایی به یاد مولتی ویتامینهای خارجی و یا پودرهای  مورد استفاده بدنسازان و ورزشکاران  می‌افتند، البته مصرف برخی از این مواد نظیر کراتین هنوز نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و مراجع موثق پزشکی و داروشناسی مصرف طولانی مدت آنرا سرطانزا و مضر برای کبد، کلیه و سیستم متابولیسم بدن معرفی می‌کنند، ولی مراجع نه‌چندان محکمی که در اکثر موارد دارای وابستگی به شرکتهای تولید کنندة مکملها هستند، نیز آنرا بدون عارضه جانبی می‌دانند، اما مصرف طولانی مدت آنرا توصیه نمی‌کنند!

حقیقت درباره مکملهای غذایی چیز دیگری است. مکمل غذایی در اصل ماده‌ای غذایی است که به دلیل خاصیت پیشگیرانه و بهبود دهنده‌اش در رابطه با یک بیماری یا عارضة خاص، به برنامه غذایی اضافه می‌شود و یا شرایط فرد باعث اضافه شدن این ماده به برنامه غذایی‌اش می‌گردد.

در مورد تاریخچۀ مصرف مکمل غذایی برایمان بگویید.

ایران، چین و شبه قاره هند را باید مهد مکملهای غذایی دانست. آویشن شیرازی، جین‌سِنگ و ادویه‌های هندی با گذشت هزاران سال، امروزه نیز از محبوبیت بالایی در سطوح بین المللی برخوردار می‌باشند. کتابهایی نظیر مخزن الادویه، پنج رساله ابن سینا، نسخه حکیم مومن، تائوتو- کینک و سایر کتب فلسفی چین باستان (زیرا طب و فلسفه در نظر چینیان از یکدیگر منفک نبودند)، متون مذهبی و... امروزه نیز از بار علمی شایانی برخوردار می‌باشند و در جایجای آنها به مکملهای غذایی اشاره شده است. به عنوان مثال  بر خواص گیاهان دارویی نظیر گیاه ختمی، سدر، خرما، زیتون و... تاکید شده است.

آیا مصرف مکمل غذایی می تواند جایگزین مناسبی برای غذا باشد؟

کارشناسان تغذیه به طور کلی توصیه می‌کنند مواد مغذی مورد نیازمان را به جای مکمل‌ها از غذا‌های طبیعی دریافت کنیم. عوامل بسیاری بر کیفیت مکملهای غذایی که توسط افراد مصرف می شود، تاثیر می گذارند. قرار گرفتن در معرض رنگ‌های مصنوعی یکی از دلایل خطرناک بودن مکمل‌های غذایی صناعی برای سلامتی است. ویتامین‌ها نیز مانند مداد شمعی و مداد رنگی، رنگ‌های متنوعی دارند، اما در اکثر موارد رنگ‌هایی که برای مکمل‌های ویتامینی مورد استفاده قرار می‌گیرند، واقعا مجاز نیستند و موجب بروز مشکلات زیادی از آلرژی‌ها گرفته تا مشکلات رفتاری می گردند. این رنگ‌ها صرفا برای مناسب‌تر کردن ظاهر قرص و کپسول استفاده می‌شوند. نمونه‌ای از این رنگ‌ها، دی اکسید تیتانیوم است که رنگ قرص و کپسول را سفید و درخشان می‌کند و می‌تواند سبب التهاب ریه، کلیه و روده‌ها شود.

آیا ممکنست مکملهای موجود در بازار خطرناک باشند؟

مکمل‌های ویتامینی که تصور می‌شود سالم‌اند ممکن است با مواد آلوده پُر شده باشند. کپسول‌های امگا ۳ برای بهبود سلامت قلب مصرف می‌شوند. اما منبع تامین کنندۀ آن یعنی ماهی می‌تواند دارای میزان خطرناکی جیوه، سرب و سایر آلاینده‌هایی باشد که هنگام تولید به مکمل‌های روغن ماهی نیز وارد می‌شوند. ظروف مورد استفاده در فرآوری و فرآیند کردن مکمل‌هایی که از دانه‌های کاکائو تهیه می‌شوند نیز ممکن است باعث آلوده شدن این مواد به مقدار زیادی کادمیوم شوند.

اینکه برخی محصولات کاملا ارگانیک تولید می شوند می تواند باعث اطمینان خاطر برای مصرف کننده شود؟

نباید به سادگی فریب برچسب «ارگانیک» روی محصول را خورد. شاید در تهیه‌ی محصول مورد نظر هیچ گونه آفت کُشی به کار نرفته باشد، اما وجود ترکیبات سنگین و مسموم در مکمل‌های ارگانیک به آب و خاکی که گیاه در آن پرورش یافته نیز بستگی دارد، به همین سبب یک محصول ارگانیک نیز می‌تواند به همان اندازۀ یک محصول غیر ارگانیک حاوی سرب یا سایر فلزات سنگین باشد.

-بطور خلاصه مصرف مکمل را توصیه می کنید یا خیر؟

امروزه دانش مکملهای غذایی و تغذیه درمانی یکی از رشته‌های علمی و مهم در پزشکی محسوب می‌شود. هر چند که پزشکی تنها علم مطلق نیست بلکه پزشکی علاوه بر یک علم، هنر نیز می‌باشد. هنر پزشکی در مکاتب بزرگ تمدنهای شرقی و اسلامی همواره بر این نکته تاکید می‌کنند که:

انسان عاقل هرگز انتظار نمی‌کشد که مردم بیمار و رنجور گردند و سپس آنها را درمان نماید، بلکه آنها را در حال سلامت و تندرستی هدایت می‌کند تا به سوی رنج و مرض کشیده نشوند. کمال مطلوب علم و هنر پزشکی در پیشگیری از رنج و بیماری و حفظ سلامتی نهفته است.