در این مطلب علل تهوع و استفراغ را بررسی و روش های درمان طبیعی آن را آموزش می دهیم.
حالت تهوع احساس قبل از استفراغ است که ممکن است با معده درد همراه باشد. حالت تهوع زمانی ایجاد می شود که دستگاه گوارش برعکس عمل طبیعی بدن اقدام کند و معده توانایی هضم غذا را نداشته باشد. از این رو به جای اینکه غذا در معده هضم شده و از روده ها دفع شوند از دهان شما خارج می شوند (استفراغ) زیرا که معده توانایی عمل طبیعی (هضم غذا) خود را ندارد.
حالت تهوع و استفراغ علل زیادی دارد که از این علل می توان به حرکت زیاد در ماشین یا وسایل نقلیه دیگر، مصرف بعضی از داروها، حساسیت نسبت به بعضی از غذاها و یا بعضی از بیماری ها اشاره کرد. در ادامه به صورت دقیق تر به علل تهوع و استفراغ می پردازیم.
فهرست مطالب: (با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت می شوید)
علل حالت تهوع و استفراغ
رفلاکس معده
در ورودی معده شما یک دهانه ی حلقوی شکل به نام مری وجود دارد که در حالت طبیعی زمانی که غذا از آن عبور می کند و به معده می رود بسته می شود تا اسید که برای هضم غذا ترشح می شود از معده خارج نشود. در صورتی که مری در هنگام ترشح اسید معده و هضم غذا به خوبی بسته نشود اسید معده وارد مری شده و باعث سوزش سر معده خواهد شد. سوزش سر معده ممکن است در شما باعث ایجاد حالت تهوع شود.
مسمومیت غذایی
وجود ویروس ها و باکتری ها در غذای مسموم معده را تحت تاثیر قرار داده و موجب حالت تهوع می شود. این باکتری ها معده را مریض و فرد را مسموم می کند از این رو معده اجازه هضم غذا را نمی دهد و از این رو شما حالت تهوع را احساس می کنید.
البته همیشه مسمومیت های غذایی منجر به استفراغ نمی شود ولی همیشه با حالت تهوع همراه است.
مصرف دارو
مصرف بعضی از دارو ها ممکن است فرد را دچار حالت تهوع کند. از قبیل این دارو ها می توان داروهای شیمی درمانی (انتراسکلین، تاکسان، اپوتیلون) برای بیماران سرطانی اشاره کرد. از این رو، قبل از مصرف دارو حتما برگه ی توضیحات آن را بخوانید تا از عوارض و علائم آن زا با خبر باشید. همچنین می توانید پزشک خود را از حالت تهوع خود با خبر سازید تا در کاهش تهوع به شما کمک کند. علاوه بر این مصرف بعضی از دارو ها با هم باعث حالت تهوع شما می شود از این رو پزشک خود را از مصرف داروهای دیگری که مصرف می کنید با خبر سازید.
تهوع در وسایل نقلیه
گاهی اوقات حرکت های مکرر در وسایل نقلیه زمینی و یا معلق بودن هواپیما می توانند موجب تهوع شوند. همچنین نگاه کردن به تبلت و یا گوشی همراه در وسایل نقلیه می تواند یکی دیگر از علل ها تهوع باشد. زیرا این گونه حرکت ها و اعمال به مغز فرمانی را صادر می کند که موجب به وجود آمدن حالت تهوع، سرگیجه و حتی استفراغ می شود.
برای رفع این نوع از حالت تهوع در صورت امکان وسیله نقلیه را متوقف و چشمان خود را ببندید و عمیق نفس بکشید تا وضعیت شما بهبود پیدا کند. در صورتی که امکان توقف وسیله نقلیه وجود ندارد می توانید از قرص های dimenhydrinate (داروامین) یا آنتی هیستامین استفاده نمایید.
رژیم غذایی روزانه
مصرف بعضی از غذاها که به آن ها حساسیت دارید و یا غذاهای بسیار تند و بسیار چرب میتواند باعث حالت تهوع شما شود. به همین علت اگر مکرر دچار حالت تهوع و یا استفراغ می شوید به مواد غذایی که روزانه مصرف می کنید دقت کنید تا مشکل را بیابید. البته حساسیت های غذایی را به راحتی نمی تئان تشخیص داد از این رو اگر خود موفق در حل مشکل نبودید با پزشک مشورت کنید.
بیماری پانکراتیت
پانکراتیت نوع بیماری است که با تورم و التهاب لوزالمعده (پانکراس) همراه است. با مکرر شدن این بیماری، لوزالمعده توانایی تولید آنزیم های گوارشی و هورمون های ضروری (مانند انسولین) را از دست می دهد. این بیماری با درد همراه است و از این رو ممکن است موجب حالت تهوع شود. همچنین درد بیماری هایی مانند سنگ کیسه صفرا و سنگ کلیه میتواند موجب تهوع شود.
زخم معده و روده
زخم معده و زخم روده ی کوچک می تواند باعث تهوع شود زیرا که افراد مبتلا به این بیماری در هنگام غذا خوردن و هضم غذا با سوزش و درد معده و روده همراه هستند و همین امر موجب تهوع می شود.
گرما زدگی
در روزهای گرم تایستانی و همچنین طولانی مدت در زیر نور آفتاب قرار گرفتن موجب بالا رفتن دمای بدن تا 38 الی 39 درجه سانتی گراد می شود. این بالا رفتن دمای بدن را گرما زدگی می گویند که با حالت تهوع و در شرایط حاد با تب کردن همراه است.
در این حالت می توانید یک کمپرسور آب سرد را در پشت گردن خود قرار دهید و چند دقیقه تامل کنید تا تهوع و تب شما برطرف شود.
افت قند خون
فعالیت های زیاد و طولانی مدت مخصوصا در باشگاه می تواند میزان قابل توجهی قد خون را پایین بیاورد زیرا که عضلات برای فعالیت از گلوکوز (قند خون) استفاده می کنند و فعالیت بیش از حد، باعث افت قند خون می شود. در این صورت هورمون های گلوکاگون و اپی‌نفرین برای تولید گلوکز مورد نیاز بدن فعال تر شده و تولید گلوکز را بیشتر می کند و این امر باعث افزایش انتقال سیگنال های عصبی به معده شده که با حالت تهوع و سرگیجه همراه است.
کم آبی بدن
بدن برای فعالیت های خود نیاز به آب دارد از این رو زمانی که میزان آب در بدن کاهش می یابد، بدن آب باقی مانده و خون را به مغز و قلب که مهمتر از اجزای دیگر بدن است انتقال می دهد. در این صورت آب و خون به دستگاه گوارش نرسیده و همین امر یکی از علل حالت تهوع و سردرد است. برای جلوگیری از کم آبی بدن، روزانه حدود 8 لیوان آب بنوشید تا آب مورد نیاز بدن شما تامین شود و شما را از این عارضه رهایی یابید.
میگرن
میگرن نوعی سردرد خاص است که انواع مختلفی دارد و با درد همراه است. گاهی زمان و شدت میگرن به حدی میرسد که منجر به سر گیجه، حالت تهوع و حتی استفراغ می شود. میگرن خود علل مختلفی مانند غذا نخوردن، کمبود خواب، استرس، رایحه های قوی و تند، نور روشن دارد.
برای جلوگیری از درد میگرن این موارد را رعایت فرمایید تا از حالت تهوع نیز در امان باشید.
آلرژی
آلرژی فصلی در بعضی افراد باعث ورود مایع مخاطی موجود در پشت گلو می شود. در شرایطی که این مایع مخاطی از گلو به مری را پیدا کند و وارد معده شود، منجر به حالت تهوع می شود.
مصرف قرص با معده خالی
معده برای هضم مواد خوراکی اسید ترشح می کند اما در زمانی که معده خالی باشد و اسید معده ترشح شود موجب تهوع می شود. در زمانی که مدت طولانی غذا نخورده اید و معده شما خالی است خوردن قرص موجب ترشح اسید معده شده و چون معده خالی است باعث ایجاد حالت تهوع می شود.
خوردن و آشامیدن قبل از فعالیت ورزشی
زمانی که غذا می خورید و یا نوشیدنی می نوشید جریان خون به سمت معده شما می رود تا سوخت و ساز انجام شود. از این رو میزان بالایی از خون و آب بدن به سمت معده ی شما می رود تا عمل هضم انجام شود.
ورزش کردن در این حالت موجب درد شکم و حالت تهوع می شود. با توجه به این مسئله برای جلوگیری از بروز این مشکل تا 1 ساعت قبل از ورزش وعده ی غذایی سنگین میل ننمایید.
تهوع دوران قاعدگی زنان
تغییرات هورمونی در این دوره در هر فرد به یک نوعی نمایان می شود. یکی از این علائم حالت تهوع است زیرا در شرایط خونریزی شدید ممکن است فرد دچار افت فشار خون شود. افت فشار خون خود یکی از عوامل حالت تهوع است. علاوه بر این دردهی شدید دوران قاعدگی می تواند یکی از علل تهوع شما باشد.
دراز کشیدن بعد از وعده غذایی
اگر عادت دارید که بعد از غذا دراز می کشید و استراحت می کنید و دچار حالت تهوع هستید باید بدانید علت تهوع شما دراز کشیدن شما بعد از صرف غذاست. این عمل در هضم غذا و عملکرد صحیح معده شما اختلال ایجاد کرده و موجب حالت تهوع می شود. برای حل این مشکل بهتر است بعد از صرف غذا حدود 10 دقیقه ارام راه بروید تا هضم اولیه غذای در معده شما انجام شود.
تهوع صبحگاهی (تهوع در دوران بارداری)
این حالت تهوع در دوران بارداری در مادران اتفاق می افتد که اصطلاحا به آن تهوع صبحگاهی می گویند. البته این نوع تهوع در بعضی از مادران ایجاد می شود و همه گیر نیست اما حدود سه چهارم از مادران دچار این مشکل می شوند.
حالت تهوع در دوران بارداری از هفته ی چهارم و یا ششم شروع می شود و هر چه زمان می گذرد این حالت در مادر کمتر می شود.
بیماری های تهوع آور
- سرگیجه
- عفونت گوش
- حمله قلبی
- انسداد روده
- سرطان کبد
- مننژیت (التهاب لایه های محافظتی مغز و نخاع)
- سردرد های میگرنی
علائم خطرناک تهوع
بعضی از علائم همراه با حالت تهوع خطرناک بوده و در این صورت باید حتمب به پزشک مراجعه نمایید. از این رو شناخت این علائم بسیار مهم و حیاتی است که در ادامه این علائم را برای شما گفته ایم.
- اگر حالت تهوع با درد قفسه سینه یا بازوی چپ، سردرد شدید، درد فک و عرق کردن همراه بود خطرناک است و نشانه از حمله ی قلبی دارد.
- در صورت مصرف مواد سمی حالت تهوع با گرفتگی عضلات گردن، تنفس سخت و سردرگمی و سرگیجه همراه استو در صورت داشتن این علائم حتمی به پزشک مراجعه نمایید.
- اگر حالت تهوع شما بیش از 12 ساعت مانع از خوردن و آشامیدن شما شد به پزشک مراجعه نمایید.
- اگر حالت تهوع شما 24 ساعت ادامه داشت و موجب استفراغ نشد با پزشک در میان بگذارید.
روش های درمان طبیعی تهوع و استفراغ
1. زنجبیل
ترکیبات زنجبیل برای بهبود حالت تهوع بسیار مفید است. البته این خاصیت زنجبیل از نظر علمی اثبات نشده اما تحقیقات در میان افراد بیمار نشان داده که زنجبیل می تواند تهوع را تسکین دهد. همچنین زنجبیل برای بهبود حالت تهوع در دوران بارداری می تواند مورد استفاده قرار گیرد. برای استفاده از زنجبیل می توانید از دمنوش زنجبیل میل نمایید.
طرز تهیه دمنوش زنجبیل : مقداری از زنجبیل تازه را رنده و در لیوان در دار بریزید. سپس یک فنجان آب جوش به آن اضافه و اجازه دهید تا 10 دقیقه بماند و دم بکشد. سپس بنوشید و زنجبیل ها را به خوبی بجوید تا معده شما برای هضم زنجبیل ها تحریک نشود.
نکته : افرادی که فشار خون و یا قند خون پایینی دارند در میزان مصرف زنجبیل دقت کنند.
2. رایحه درمانی نعنا
بوییدن رایحه نعنا می تواند حالت تهوع را کم کرده و به درمان آن کمک کند. از دمنوش، روغن و قرص نعنا نیز می توان استفاده کرد اما استشمام بوی نعنا بیش از دیگر روش ها موثر است.
برگ های تازه ی نعنا را می توانید خریداری کنید و بشویید سپس در هاونگ بکوبید و شروع به بوییدن کنید تا حالت تهوع شما کمتر شود.
3. طب سوزنی و طب فشاری
طب سوزنی و طب فشاری از طب های معروف چینی برای درمان تهوع است. در طب سوزنی سوزن های کوچک را در نقاط عصب ها به بدن فرو می کنند اما در طب فشاری بخش هایی که اعصاب از آن عبور کرده است را فشار می دهند.هر دوی این روش ها فیبر های عصبی را تحریک کرده و با انتقال سیگنال هایی به مغز و نخاع به درمان تهوع کمک می کند. همچنین گاهی حالت تهوع همراه با سردرد است که علاوه بر درمان تهوع می توانید به درمان سردرد با طب سنتی و طب فشاری بپردازید.
طب سوزنی را باید یک پزشک سنتی برای شما انجام دهد اما طب فشاری را برای درمان تهوع خود می توانید انجام دهید. برای این کار قسمت داخلی مچ و بین 2 تا تاندون دست حدود 3 انگشت بالا بیایید و با یک انگشت به مدت 3 الی 4 دقیقه فشار دهید تا حال عمومی شما بهتر شود.
4. لیمو ترش
بوییدن لیمو ترش می تواند به کاهش عفونت ها و از بین بردن ویروس ها کمک کند. از این رو مصرف رقیق شده ی آب لیمو ترش میتواند به درمان حالت تهوع ناشی از مسمویت غذایی و بیماری های ویروسی معده کمک کند. می توانید لیمو را در دمنوش زنجبیل بریزید و میل نمایید در غیر این صورت یک قاشق آب لیمو ترش را با یک فنجان آب مخلوط و بنوشید زیرا که لیمو ترش تنها می تواند معده را تحریک و تهوع شما را بیشتر کند. علاوه بر این بوییدن روغن لیمو برای بهبود تهوع مفید است.
نکته : افرادی که دچار بیماری رفلاکس معده و زخم معده هستند از این روش استفاده نکنند زیرا که موجب درد و سوزش معده می شود.
5. تنفس درست
تنفس درست و عمیق و مکرر می تواند حالت تهوع را کم کند. کنترل تنفس یک روش مناسب و موثر درمان تهوع است. از این رو بوییدن رایحه نعنا و یا لیمو برای بهبود حالت تهوع شما مفید واقع می شود.
6. ادویه جات
ممکن است یکی از علائم دوران قاعدگی در خانم ها حالت تهوع باشد. رازیانه علائم قاعدگی را کم کرده و به بهبود حالت تهوع نیز کمک میکند.
دارچین به شدت تهوع در دوران قاعدگی را کم می کند.
زیره نیز باعث از بین رفتن علائم قاعدگی مانند درد شکمی، حالت تهوع، یبوست و اسهال می شود.
7. استراحت کردن
استراحت می تواند به آرامش روانی و جسمی شما کمک کند و عواملی مانند استرس را از شما دور کند. استرس خود موجب تهوع و سردرد های میگرنی (میگرن خود تهوع آور است) میشود. از این رو در صورتی که حالت تهوع دارید به صورت طاق باز دراز بکشید و آرام معده خود را ماساژ دهید. البته تنفس عمیق و مکرر به بهتر شدن حال عمومی شما کمک می کند.
8. مکمل های ویتامین B6
این ویتامین برای از بین بردت حالت تهوع در دوران بارداری بسیار مفید است. البته در صورت داشتن تهوع مادر در دوران بارداری پزشکان مصرف این ویتامین را برای او تجویز می کند. برای مصرف این مکمل ها باید با پزشک خود مشورت کنید. مصرف روزانه حدود 200 گرم از مکمل این ویتامین میتواند شما را از شرع حالت تهوع خلاص کند. البته مصرف خودسرانه ی این ویتامین توصیه نمی شود و بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید.
اعمال تهوع آور
غذاها ی چرب : هضم چربی برای معده کار دشواری است زیرا که باید اسید زیادی را برای تجزیه چربی ها ترشح کند. از این رو خوردن غذاهای چرب در دورانی که دچار حالت تهوع هستید معده شما را تحریک و ممکن است تهوع شما را بیشتر کند. استفاده از غذاهای پروتئین دار در این دوره بسیار مفید تر است.
وعده ی غذایی بزرگ : وعده های غذایی بزرگ که سرشار از مواد مختلف هستند ممکن است معده را تحت فشار قرار داده و موجب درد و تهوع شود. از ابن رو مصرف وعده های کوچک و سبک به صورت مکرر در این دوران انتخاب بهتری است.
نوشیدنی های گازدار : از آشامیدن نوشیدنی های گازدار مابین غذا خودداری فرمایید زیرا که ممکن است تولید گاز را در معده افزایش دهد و همین امر موجب بدتر شدن حال عمومی شما می شود.
رایحه های قوی : بوییدن رایحه های قوی مانند بوی نفت، بنزین و رنگ می تواند تهوع شما را بیشتر کند از این رو از بوییدن رایحه های قوی خودداری نمایید.
نکاتی در مورد حالت تهوع و استفراغ
برای رفع تهوع خود با مشورت پزشک می توانید از دارو هایی مانند متوکلوپرامید، دیمن هیدربنات، اندانسترون و فنوتیازین مصرف نمایید.
زمانی که حالت تهوع شما منجر به استفراغ می شود میزان زیادی آب بدن از بین می رود و این امر شما را دچار کم آبی می کند که همین امر موجب ادامه ی حالت تهوع شما می شود. از این رو بعد از استفراغ حتما آب بنوشید تا این کم آبی جبران شود. دقت داشته باشید که آب را جرعه جرعه بخورید تا معده ی شما مجدد تحریک نشود.
بعد از استفراغ معده ی شما خالی شده و ممکن است احساس گرسنگی کنید از این رو باید مواد غذایی استفاده شود که هضم آن راحت و موجب تحریک معده نشود. از این مواد غذایی می توان به موز له شده، برنج پخته شده (زیاد بپزید تا نرم شود) ، پوره ی سیب زمینی و نان تست اشاره کرد.
