به گفته مورخین و تاریخ شناسان مرند محل دفن حضرت نوح (ص) میباشد و کلمه مرند در زبان ارامنه به معنی دفن یا دفینه از آن گرفته شده است.
همچنین گفته میشود بنایی به دستور یک دختر مسیحی به نام ماریانا ساخته شده که در حال حاضر تبدیل به مسجد جامع این شهر شده است و نام این شهر ماریانا خوانده میشده که بعد از مدتی به مرند تغییر پیدا کرد. زبان مردم مرند آذربایجانی است.
جاذبه های دیدنی مرند
پناهگاه حیات وحش کیامکی
این محل در منطقه آزاد ارس واقع شده است و زیستگاه حیوانات وحشی، احشام و دامداران محلی میباشد. همچنین زیستگاههای آبی در حاشیه رودخانه مرزی و زیبای ارس واقع شده و در فصول مختلف سال پذیرای پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است.
گونه های مختلف جانوری از قبیل: آهو، مارال، قوچ، کل، میش، بز کوهی، گوزن، پلنگ، خرس قهوهای، روباه، گرگ، گربه جنگلی، گراز و ... و انواع پرندگان از قبیل: سیاه خروس، کبک، عقاب طلایی، اردک، حواصیل، قار، بوتیمار، قرقاول، طرلان، بالابان و ... است.
همچنین از انواع پوشش گیاهی میتوان به بید، زرشک، افرا، نسترن، گردو و گیاهان دارویی اشاره کرد.
منطقه توریستی زنوز و سد زنوز
کوهستانی ترین منطقه شهر مرند منطقه توریستی زنور میباشد که آب و هوای معتدل و بی نظیر آن موجب رویش انواع سیب میشود. ده ها چشمه جوشان، کوه سلطان زنجیر، روستای پلکانی و تاریخی زنوزق، سد زنور و با امکان ماهیگیری و دشت وسیع و زیبای زنور که همچون قطعه ای از بهشت خودنمایی میکند بهترین مقصد برای گردشگران ایرانی و خارجی میباشد.
گول تپه
این اثر باستانی قدمتی بالغ بر 6000 سال را دارا میباشد و به جا مانده از قلعه خشتی یا رکویی میباشد کهبر اثر حمله سارگون دوم پادشاه آشور تخریب شده است. گور به معنی آتش و آتشکده است و کولتپه به جایی میگویند که تودهی بزرگی از خاکستر بصورت لایه لایه روی هم انباشته شده و بصورت تپه درآمده باشد.
در این منطقه گول تپههای زیادی وجود داشته که اکثر این تپههای خاکستر توسط کشاورزان برای باروری زمین استفاده شده و این از تنها تپههای به جا مانده میباشد.
آتشکده مانداگارنا
شهر مرند دارای چهار واحد آتشکده بزرگ است که با نام آتشکده مانداگارنا، گرگر، مزگید و مرکید مشهور میباشد.این آتشکده ها عموما پس از حمله سپاهیان اسلام تخریب و باقی مانده از آنها را کول تپه مینامند. قدمت آتشکده مانداگارنا به چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح (ع) بازمیگردد و حدود شش هزار سال قدمت دارد.
آبشار عیش آباد
این آبشار در روستای عیش آباد در بیست کیلومتری شهر مرند واقع شده است. ارتفاع آن در حدود پانزده متر است و بهترین زمان برای بازدید از این مکان زیبا پایان اردیبهشت میباشد.
روستای آویندین
روستای آدوین با قدمت بالای 1400 سال یکی از بهترین مناطق گردشگری ایران میباشد که به دلیل وجود چشمههای معدنی و درمانی مثل چشمههای معروف قزل چشمه و زلفی چشمه سی است که همه ساله مورد بازدید این افراد قرار میگیرد. از جاذبه های گردشگری آن میتوان به آبشار میان دره به ارتفاع 20 متر و قبرستان تاریخی دوزلاخ به قدمت ۵۰۰ ساله اشاره کرد. همچنین وجود صخره های عظیم جهت صخره نوردی و منطقه سرسبز و بهشت گونه لزگه مناسب تفرج و سیاحت میباشد.
چشمه آب گرم صوفیان
چشمه های صوفیان که در نزدیکی شهرستان شبستر واقع شده است دارای اب گاز دار است که یکی از انها بزرگتر و ایجاد یک حوضچه طبیعی کرده است. دمای این چشمه شانزده درجه و آب آن شور مزه است.
روستای ییلاقی و غار دوگیجان
در روستای زیبا و ییلاقی دوییجان یا معروف شده به دوگیجان کوهی به نام مقاطقع استوار است که غار دوگیجان در آن وجود دارد. این غار از نوع استلاکتیت است. ورودی و دهانه غار به شکل عمودی میباشد و عرض ان حدود 3 متر و نیم میباشد. آب و هوای معتدل و وجود آب فراوان، این منطقه را به محلی سرسبز با خاک حاصلخیز تبدیل کرده که اهالی این روستا بیشتر مشغول کشاورزی میباشند.
منطقه یکانات
این منطقه از شهرستان مرند از سال هزار و سیصد و شصت و سه به صورت منطقه ممنوعه است و امکان شکار در آن وجود ندارد.
گونههای جانوری شاخص که اجازه شکار آنها را ندارید میتوان به کل، بز، سیاه گوش، پلنگ، گرگ، قوچ و میش ارمنی نام برد. این منطقه همچنین شامل گونه های گیاهی مختلفی همچون انواع گراس، گون، درمنه و پوششهای مرتعی میباشد.
دره دارانداش
دره دارانداش که به گفته اهالی روستای هریس دره گورچینلیق نامیده می شود که به علت وجود دالان های زیبا که مجرای گذر ابهای روان هستند و در اثر فرسایش بوجود آمده اند مشهور است.
کاروانسرای شاه عباسی
یکی از بزرگترین کاروانسراهای ایران که موقعیت آن در جاده ابریشم است و از بناهای دیدنی و تاریخی محسوب میشود. این كاروانسرا به دلیل قرار گرفتن در مسیر ایران به اروپا و مورد توجه بودن گردشگران و توریستها است.
کلیسای موجومبار "سنت هریپ سیمه"
به گفته برخی مورخان نام این کلیسا از نام هریپسیمه، دختر آشوت باگرادونی، پادشاه ارمنستان گرفته شده است که در ۸۷۵ میلادی به درخواست زاکاریا زاگستی، جاثلیق ارمنیها، امیران ارمنی او را به پادشاهی ارمنستان برگزیدند. در حال حاضر روستای موجومبار تا حدودی تخریب و فراموش شده اما کلیسای دیدنی هریپسیمه به این آبادی ارزش و اعتبار بخشیده است. خانههای این روستا بر فراز تپه، بر روی هم و به صورت پلکانی و از مصالحی چون خشت، گِل و سنگ لاشه ساخته شدهاند.
طاق و قلعه هلاکو
این بنا در بیست و هفت کیلومتری شهر مرند واقع شده و از یادگاران عهد مغول میباشد. در بین بومی های محلی این برج به برج هولاکوخان معروف است و در دشتی به اسم الاکی واقع شده است. بر اساس سفال های کشف شده در اطراف این برج دانشمندان قدمت آن را به هزار سال قبل از میلاد مسیح (ع) نسبت میدهند.
مسجد پیر بالا "مزار همسر حضرت نوح (ح)"
یکی از بناهای قدیمی شهر مرند که در سال 1268 هجری قمری روی مزار همسر حضرت نوح (ع) ساخته شده است. این مسجد دارای سه کتیبه میباشد که یکی از آنها بالای محراب و دو کتیبه دیگر در سر در ورودی این بنا نصب شده است.
کلیسای هوانس مقدس
این بنا یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی شهر میباشد کهبه گفته باستان شناسان در قرن پنجم و ششم میلادی ساخته شده است و نام آن برگرفته از نام یکی از یاران حضرت مسیح (ع) گرفته شده به نام یوحنا که مسیحیان آن را هوانس مینامند. این بنا بارها توسط معمارهای برجسته و مشهور فرانسوی و روسی و استادان آذربایجانی بازسازی شده است. توصیه میشود به علت سردسیر بودن این منطقه در فصول گرم از این بنای تاریخی دیدن کنید.
پیست اسکی پیام
این پیست اسکی "پیام" یا به گویش محلی ها "یام" در دامنه ارتفاعات کوه میشو قرار دارد و همه ساله مقصد تعداد زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی میباشد و همیشه مورد استقبال مردم آذربایجان شرقی نیز است. در فصول سرد به عنوان پیست اسکی و در فصول گرم به علت آب و هوای معتدل، وجود چشمه ها وآب های روان تفرجگاه بسیاری از طبیعت دوستان محسوب میشود.
روستای کندلج
کندلج یا کوللو به معنی خاکستر یکی از روستاهای زیبای شهر مرند میباشد که به علت وجود باغات از جمله میتوان به زردالو، سیب، گلابی، گردو، گیلاس، البالو و الوچه اشاره کرد و مناطق سرسبز که بعد از مدتی این باغات تبدیل به تفرجگاه بسیاری از گردشگران شده است. این روستا قنات ها و ذخایر آبی فراوانی دارد که به علت کوهپایه ای بودن این منطقه میباشد.
صنایع دستی و سوغات مرند
قالی بافی
مرند یکی از مهم ترین مراکز قالی بافی در سطح کشور محسوب میشود. این صنعت سالیان سال است که در بین مردم شهر مرند رواج دارد و منبع مهمی از درآمد این مردم محسوب میشود.
سبد بافی
این هنر نیز همچون قالی بافی از هنرهای قدیمی این شهر محسوب میشود. مواد اولیه ساخت انواع سبدهای میوه و نان از ساقه گندم است و هر ساله تعداد زیادی گردشگر برای تهیه این محصولات به این شهر سفر میکنند.
فانوسکا بافی
در قدیم مرندیها و بخصوص مردم روستای هوجقان مهارت خاصی در بافتن فیتیلههای چراغ داشتند و تولیدات خود را به سراسر کشور عرضه میکردند اما بعد تکثیر نیروی برق در سراسر کشور و گسترش صنعت الکتریسیته میزان فروش فیتیلههای چراغ کم شد و مردم این شهر شروع به بافتن «فانوسقه» یا کمربندهای نظامی و نوار کفش پرداختند و الان یکی از بزرگترین تولید کنندگان این محصولات میباشند.
سفالگری و سرامیک سازی
کارگاههای سفالگری در بعضی از مناطق شهر مرند و روستاهای اطراف وجود دارند. محصولات سرامیک، در چند کارگاه شهر زنوز تولید میشود. آنها از نوعی خاک به اسم کائولن یا خاک چینی استفاده میکنند و به نقاط دیگر جهت فروش، صادر مینمایند.
لواشک، زغال اخته و قيسی
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ویژه مرند گفت: شهرستان مرند از نظر تولید زردآلو در سطح استان مقام اول را به خود اختصاص داده است و حدود 3000 نفر در امر تولید و فرآوری زرد آلو مشغول به کار است.