بر اساس مصوبه هیئت دولت ساعت کار ادارات از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور سال‌جاری، از ۶ بامداد تا ۱۳ خواهد بود. هدف از این تغییرات، کاهش مصرف انرژی و به ویژه کنترل مصرف برق ادارات است. علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو در همایش مشترک وزارت‌خانه‌های نیرو، کشور و صمت ضمن اعلام این خبر گفت، نتیجه این راهکار در بخش اداری در سال گذشته خوب بوده و امسال همان مدل اجرا خواهد شد. به تاکید او، در بخش صنعت نیز سیاست‌گذاری‌هایی در همین راستا در دستور کار قرار دارد.
در راستای همین طرح، کولر‌های ادارات باید یک ساعت قبل از پایان کار خاموش شود. در مناطق گرمسیری همزمان با پایان ساعت اداری وسائل سرمایشی خاموش می‌شود و تمامی دستگاه‌های اداری موظف هستند، مولد‌های برق خود را وارد مدار کنند. در همین حال خبر‌های ضد و نقیضی در مورد افزایش چشمگیر تعرفه برق منتشر شده است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق گفته است، تعرفه مشترکان به صورت پلکانی افزایش خواهد یافت و طبق برنامه‌ریزی، برق مشترکانی که بیش از دو برابر الگوی مجاز مصرف می‌کنند قطع خواهد شد.
با توجه به این که حسین اردکانی، پدر هواشناسی ایران پیش‌بینی کرده دمای هوای تابستان امسال در تهران به ۴۳ تا ۴۴ درجه و در خوزستان به ۵۴ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، برخی معتقدند راهکار دولت برای کاهش ساعات حضور کارمندان در ادارات، در اوج ساعات گرمای هوا راهکاری نسبتا منطقی است.
بر اساس استدلال موافقان این طرح، با روش فعلی می‌توان فشار بر نیروگاه‌های برق در ساعات اوج مصرف را کمتر کرد. آن‌ها همچنین معتقدند وقتی ساعات کاری ادارات دولتی ۶ صبح باشد، کارمندان بخش خصوصی تا ساعت ۸ فرصت انجام کار‌های اداری خود را خواهند داشت و در نتیجه در وقت آنان هم صرفه جویی می‌شود.
بخشی از حمایت و موافقت‌ها در این طرح هم به این موضوع بر می‌گردد که وزیر نیرو اعلام کرده این طرح سال گذشته بسیار موفقیت آمیز بوده. بر اساس سخنان محرابیان، ۷۰ درصد هدف‌گذاری انجام شده در صرفه‌جویی مصرف برق سال گذشته با برنامه‌های مدیریت مصرف برای ادارات از جمله تغییر ساعات کاری محقق شد.
با همه این محاسن که اغلب از سوی موافقان برنامه‌های دولت مطرح می‌شود، بخشی از افراد، مخالف چنین طرحی هستند. مخالفان که از کارمندان تا ارباب رجوع ادارات دولتی را شامل می‌شوند به مشکلات جانبی اشاره می‌کنند که اجرای این طرح می‌تواند ایجاد کند. اما چه مشکلاتی؟
از خواب آلودگی و سردرد تا نارضایتی شغلی
صبح زود بیدار شدن، برای بسیاری از افراد کار سختی است. این کار سخت برای کارمندان تبدیل به یک عادت شده. اما اگر قرار باشد کارمندان نسبت به قبل، حداقل یک ساعت زودتر بیدار شوند، با مشکل الگوی خواب و بیداری مواجه می‌شوند. اگر فرض کنیم که کارمندان دقیقا یک ساعت در راه رسیدن به محل کار خود باشند، پس باید قبل از ساعت ۵ صبح از خواب بیدار شوند و این یعنی حداکثر تا ساعت ۴ و سی دقیقه از خواب بیدار و آماده خروج از خانه باشند.
پزشکان معتقدند، با توجه به این که هر انسان بالغ بین ۷ تا ۸ ساعت خواب کامل نیاز دارد پس کارمندان باید ساعت ۸ شب بخوابند. این موضوع برای بسیاری از کارمندان چندان ممکن به نظر نمی‌رسد. بنابراین تا تطابق ساعت زیستی بدن افراد و شکل گرفتن یک الگوی خواب و بیداری سالم، شاید تا چند هفته اول، شاهد خواب آلودگی، سر درد، و بی حوصلگی کارمندان باشیم.
این نکته را هم فراموش نکنیم که همه کارمندان ادارات دولتی در شهر‌های بزرگ زندگی نمی‌کنند و برخی از آنان از شهرستان‌ها یا شهرک‌های اطراف، سر کار حاضر می‌شوند؛ بنابراین برای حضور در اداره سر ساعت ۶ صبح قطعا با مشکلاتی جدی رو به رو خواهند شد.
اگر کارمندان موفق نشوند ساعات خواب و بیداری خود را با ساعات کار خود منطبق کنند، احتمال افزایش نارضایتی شغلی بین برخی از آنان افزایش و نرخ ساعات مفید کاری آنان کاهش پیدا می‌کند.
ساعات کار مفید کارمندان ایرانی چقدر است؟
حدود یک دهه پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در گزارشی از درصد پایین ساعات کار مفید در این کشور خبر داد. بر اساس این گزارش ساعات کار مفید کارمندان بخش دولتی از شاغلین بخش خصوصی به مراتب کمتر ارزیابی شد. کار مفید در ایران سالانه ۸۰۰ ساعت است. این در حالی است که ساعات سالانه کار مفید در کشور‌های ژاپن، کره‌جنوبی و چین به ترتیب ۲۴۲۰، ۱۹۰۰ و ۱۴۲۰ ساعت است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود تصریح می‌کند که در «خوشبینانه‌ترین» حالت، ساعات کار مفید در هر روز تا دو ساعت است که بر این اساس در طول هفته به ۱۱ ساعت نمی‌رسد. گرچه آمار‌های دیگری از ۶ تا ۷ ساعت کار مفید در هفته حکایت دارد. بر اساس قانون ساعات کار هفتگی در ایران ۴۴ تا ۴۹ ساعت است.
با تغییر ساعت کاری ادارات باید مواردی از جمله رضایت شغلی، ترافیک، ماجرای مهدکودک بچه‌ها و ... را هم در نظر بگیریم. اگرچه در حال حاضر نمی‌توان حدس زد که با تغییر ساعات کاری ادارات بازدهی کارمندان دولت در ساعات کاری جدید چقدر خواهد بود، اما قطعا این که کارمندان قرار است چقدر در ترافیک بمانند و چه ساعتی به محل کار خود برسند در بازدهی اثر خواهند داشت.
والدین نگران و کودکان سرگردان
سال‌ها پیش که رفتن کودکان به مهدکودک‌ها مثل این روز‌ها رایج نبود، بسیاری از والدین شاغل چاره‌ای نداشتند به جز این که فرزندان خود را به خانه پدربزرگ و مادربزرگ یا حتی همسایه‌ها بسپرند. این شرایط با افزایش تعداد مهدکودک‌ها تغییر کرد و والدین بیشتری فرزندان خود را به مهدکودک‌ها می‌سپارند. اما اگر قرار باشد ساعات کار ادارات تغییر کند، بار دیگر معادلات زمانی والدین به هم می‌خورد.
چنان که والدین کارمند مطرح کرده‌اند این که مهدکودک‌ها تا چه حد با والدین همکاری کنند یا حتی به علت افزایش ساعات صبحگاهی از والدین تقاضای شهریه مضاعف کنند از مهمترین موضوعاتی است که باعث نگرانی این قشر شده است. حتی شاید این شرایط، برخی والدین را مجبور به دورکاری یا ترک شغل کند. به جز کارمندان، برخی از ارباب رجوع ادارات نیز در این زمینه نگرانی‌هایی دارند. با همه این ها، نباید فراموش کنیم که وضعیت مراجعان ادارات نیز مهم است.
دغدغه‌های مراجعان ادارات دولتی
برخی از ارباب رجوع ادارات معتقدند تغییر در ساعات ادارات دولتی باعث می‌شود مجبور باشند برای رسیدن به وقت اداری حتما یک روز کامل از شغل خودشان مرخصی بگیرند تا بتوانند پیش از ساعت ۱۳ کار خود را انجام دهند. این فرضیه با در نظر گرفتن این نکته که معمولا نظام کاغذبازی در برخی ادارات ساعت‌ها زمان می‌برد کاملا قابل درک است.
افزون بر این، همانطور که برخی کارمندان دولت از شهر‌های اطراف سر کار حاضر می‌شوند، برخی مراجعان نیز از شهر‌های دیگر برای پیگیری امور اداری خود به مرکز مراجعه می‌کنند و این افراد نیز به خصوص در مسیر رفت با مشکلاتی مواجه خواهند شد.
با همه این‌ها باید دید طرح دولت که البته به گفته مقامات، سال گذشته یک بار امتحان خود را با موفقیت پس داده، امسال چگونه اجرایی خواهد شد و کارمندان و مراجعان ادارات دولتی چه بازخوردی به شرایط جدید می‌دهند.
