اسیدپاشی یکی از معضلات جامعه ایران است و قربانیان این شکل از خشونت، بیشتر زنان هستند.
آمار دقیقی هم از قربانیان اسیدپاشی در ایران وجود ندارد. اسیدپاشی به زنان عموما با انگیزه‌های عشقی یا انتقام‌جویی‌های خانوادگی صورت می‌گیرند و عاملان آنها شوهران یا بستگان شوهر هستند. در پاییز ۱۳۹۴ اما شهر اصفهان شاهد هفت مورد اسیدپاشی به زنان در کوی و برزن بود. حملاتی که عاملان آن تا کنون شناسایی نشده‌اند.
خرداد سال ۹۶ "انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی" که توسط شماری از قربانیان، هنرمندان و پزشکان بنیان‌گذاری شده با هدف حمایت از آسیب دیدگان اسیدپاشی و روشنگری علیه خشونت، آغاز به کار کرد. یکی از اعضای هیات مدیره این انجمن، معصومه عطایی است که خود قربانی اسیدپاشی خانوادگی از سوی پدر شوهرش بوده است.
زنانی که قربانی اسیدپاشی می‌شوند، هرگز به زندگی گذشته خود بازنمی‌گردند. روند درمان قربانیان اسیدپاشی طولانی و پرهزینه است. روندی که به گفته پزشکان ممکن است تا ۱۰ سال هم طول بکشد.
اسید هرروز ما را می سوزاند
یکی از معدود پژوهش‌ها در این زمینه، در مدت شش سال، از خرداد ۱۳۸۳ تا مهر ۱۳۸۹، بر روی ۵۹ مورد اسیدپاشی در بیمارستان سوختگی مطهری تهران انجام شده است.بر اساس این پژوهش ۵۱ درصد قربانیان مرد و ۴۹ درصد زن بودند و پنج نفر از آنها زنده نماندند. صورت و نواحی فوقانی تنه بیشتر از هر جای دیگری هدف حمله قرار گرفته بودند و اسیدپاش معمولاً یکی از اعضای نزدیک خانواده یا بستگان بوده است.
بیشترین دلیل اسیدپاشی، خواستگاری ناموفق، رابطه خارج از چارچوب ازدواج یا درخواست طلاق بود. عواملی مثل فقر، وضعیت بد اجتماعی و اقتصادی و کلاهبرداری مالی هم از دیگر عوامل شایع بودند.
بیشتر قربانیانی که در این تحقیق بررسی شدند (۷۱ درصد) متأهل بودند. نیمی از زنان هدف حمله شوهر یا بستگان دیگر قرار گرفته بودند و بقیه آنها هدف افراد غریبه.
مردان قربانی نیز در بیشتر موارد هدف حمله افراد غریبه (۳۶٪)، نامعلوم (۳۵٪)، در حین دعوا (۱۷٪) یا قربانی حمله همسرشان (۱۲٪) بودند.
متوسط سن قربانیان ۳۶ سال و متوسط سوختگی ۳۰ درصد بود. اکثر قربانیان مرد مجرد و اکثر قربانیان زن متأهل بودند.
محسن مرتضوی که خود از قربانیان درگیر شده با این حادثه است با اشاره به اسیدپاشی هایی که در کشور انجام می شود می گوید:«متاسفانه ما بارها شاهد اسید پاشی و حوادث دردناک مرتبط با آن در کشور بوده ایم برای ما که خودمان نیز قربانی اسیدپاشی شده‌ایم دردی مضاعف دارد چراکه ما خودمان این دردها را با گوشت و جانمان احساس کرده‌ایم.»
او با بیان اینکه متاسفانه اسید به یک سلاح بدل شده است، گفت:«در بین اسیدپاش‌ها افرادی وجود دارند که در یک لحظه تصمیم به این اقدام جنون آمیز گرفته و مدتی بعد از ارتکاب جرم هم از تصمیم خود پشیمان شده اند، اگر اسید به راحتی در معرض استفاده این افراد قرار نداشت، قطعا با فروکش شدن هیجانات و احساسات آنان، تصمیمشان نیز به اسیدپاشی تغییر می‌کرد. فردی که روی من اسیدپاشید به خاطر حسادت و چشم و هم چشمی این کار را انجام داد، او به مدت سه روز به ناصرخسرو رفته و هربار یک لیتر اسید می خرید و پنهان می‌کرد تا در فرصت مناسب روی من بپاشد، این فرد اگر امکان تهیه اسید را به راحتی نداشت، قطعا نمی توانست دست به چنین کاری بزند.»
حتما بخوانید: پدوفیل ها چه کسانی هستند؟ / قربانیان کوچک تجاوز
مرتضوی با بیان اینکه تمام قربانیان اسیدپاشی با یک دیگر هم درد هستند، ادامه داد:«اسید فقط یک بار ما را نسوزاند، ما روزی 100 بار با اسید می سوزیم و این اسید هر روز ما را می کشد، درد ده ها عمل جراحی را به جان خریده ایم اما دیگر دلمان نمی‌خواهد فرد دیگری به جمع قربانیان اسیدپاشی اضافه شود، اگر می‌گوییم خرید و فروش اسید محدود و نظام مند شود، برای خودمان نیست برای نگرانی از افرادی است که ممکن است فردا به جمع ما اضافه شوند و چه بسا اگر زودتر چنین اقدامی انجام شده بود، امروز دیگر معصومه جلیل پور دچار چنین حادثه ای نمی شد. در بسیاری از نقاط دنیا خرید و فروش اسید قانونمند و با نظارت انجام می‌شود و بنابراین اگر ما خواستار چنین محدودیتی هستیم اینطور نیست که بدون پشتوانه چنین مساله ای را مطرح کنیم، بلکه موارد موفق آن را در بسیاری از کشورها دیده ایم.»
مرتضوی با تاکید بر اینکه نباید اجازه داد که حتی یک نفر نیز به جمع قربانیان اسیدپاشی اضافه شود، گفت:«نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی خوب است پیگیر این مساله باشند ما با برخی از آنان دیدار کرده ایم و آنها از وضعیت ما ابراز ناراحتی کرده اند اما اگر بناست اقدام عملی انجام شود باید نسبت به ایجاد محدودیت و افزایش نظارت در خرید و فروش اسید اقدامات جدی صورت بگیرد.»
البته حدود 4 سال است که خرید و فروش اسید به غیر از موارد مورد نیاز برای فعالیت های مشخص غیر قانونی اعلام شده است. بنا به گزارشی در آبان ۱۳۹۳ در سال‌های اخیر شهرداری نه تنها مواد مضر، بلکه مواد مفید شیمیایی را هم از محدوده شهری تهران جمع‌آوری کرده است. حتی مواد شیمیایی بی‌خطری مانند کلر که برای ضدعفونی استخر و آب و... استفاده می‌شد را هم از داخل شهر جمع کرده و همه این مواد را به انبارهای اطراف تهران منتقل کرده‌اند. از دوازده سال پیش مذاکره‌ای برای انتقال و ساماندهی مواد شیمیایی به منطقه‌ای خارج از شهر تهران آغازشده بود و این اقدام ربطی به ماجراهای اسیدپاشی ندارد. البته گویا به دلیل مخالفت‌هایی از کسبه و فروشندگان مواد شیمیایی، شهرداری موفق نشده است که این مواد شیمیایی را به‌جایی خارج از شهر منتقل کند البته در همین گزارش ذکرشده در بسیاری از سایت‌های اینترنتی، می‌توان با ارزان‌ترین قیمت سفارش داد و حتی برخی از این سایت‌ها برای جلب مشتری اسید را ارزان‌تر از نرخ بازار می‌فروشند و خرید از این سایت‌های اینترنتی نیازی به پرسش و پاسخ فروشنده از خریدار ندارد.
رکورددار اسید پاشی دنیا ، انگلیس
انگلیس به عنوان رکوردار اسیدپاشی در دنیا شناخته می‌شود و در سال گذشته ۴۵۴ مورد حمله اسیدی صورت گرفته است. تقریبا تمامی موارد این اسیدپاشی‌ها به انگیزه‌های شخصی برمی‌گردد و مواردی قلیلی هم بصورت سهوی صورت گرفته است. مردان نیز از سهم زیادی در میان قربانیان اسید برخوردار بوده‌اند و به گفته کارشناسان علت مشخص واحدی برای مجموع اسیدپاشی‌های پایتخت جدید اسیدپاشی جهان یافت نشده است.
وقایع اسیدپاشی شاید تا همین اواخر در کشورهای جنوب آسیا رکوردار بود اما اکنون انگلیس و شهر لندن است که پیشتاز جهانی است. طبق آماری که پلیس این شهر اعلام کرده، ۴۵۴ مورد اسیدپاشی در سال ۲۰۱۶ ثبت شده است که در مقایسه با آمار سال ۲۰۱۵ با ۲۶۱ مورد، افزایش ۱۷۳ درصدی و در مقایسه با آمار سال ۲۰۱۲ افزایش افزایش ۳ برابری داشته است. امری که در نوع خود فاجعه‌بار و بسیار نگران‌کننده است. در مجموع، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، ۱۸۰۵ مورد اسیدپاشی در انگلیس ثبت شده که ۳ مورد آن منجر به مرگ شخص گردیده است.
سوال مشخص این است که چرا باید این نرخ از اسیدپاشی در انگلیس صورت بپذیرد؟ شاید پاسخ پلیس این کشور قانع‌کننده نباشد اما معتقد است که در دسترس بودن اسید، بیشترین انگیزه برای انتقام‌جویان برای انتقام‌جویی به این شکل است. عموما عاملان اسیدپاشی دوست‌پسرها، دوست‌دخترها، و همسران سابق شخص قربانی اسیدپاشی هستند. آنها به راحتی اسید می‌خرند و راحت‌تر از آن اینکه این ماده بسیار خطرناک را در ظرفی مثل ظرف آب معدنی می‌ریزند که بسیار برای عمل اسیدپاشی بدون ایجاد ظن مناسب است.فقط در ۲ ماهه اول سال ۲۰۱۷، شهر لندن ۴۹ فقره اسیدپاشی را به چشم خود دید. همچنین 5 اسیدپاشی فقط در ۷۰ دقیقه، از لندن پایتخت جدید اسیدپاشی جهان را ساخته است.
اکنون فعالان حقوق مدنی در انگلیس، لندن را «پایتخت جدید اسیدپاشی جهان» خوانده و از دولتمردان این کشور خواسته‌اند که فروش موادی چون اسید سولفوریک را فقط در قبال مجوز صادره از سوی مراجع قضایی ممکن سازند. بیشترین رکورد مربوط به سال ۲۰۱۵ هند است که ۸۰۲ مورد اسیدپاشی در این کشور صورت گرفت اما لندن به عنوان فقط یک شهر، ۴۵۴ مورد اسیدپاشی در یک سال داشته است و لقب پایتخت اسیدپاشی برای آن، چندان بیراه نیست.
قربانیان اسیدپاشی ایرانی، چرا و چگونه؟
در ادامه اسامی تعدادی از قربانیانی که در ایران دچار حادثه اسیدپاشی شده اند همراه با انگیزه مجرمان نوشته شده است:
• مهناز کاظمی به دلیل دادن دادخواست طلاق، توسط شوهرش مورد حمله اسیدپاشی قرار گرفت. او ۲۱ بار صورتش را عمل جراحی کرده و پزشکان برای ساختن بینی یک ماه دست چپ او را به صورتش وصل کرده بودند. محمد مصطفایی وکیل دادگستری وکالت او را به صورت رایگان به عهده گرفت و توانست پس از سه ماه از زمان وقوع جرم مقدمات دستگیری همسر فراری مرتکب جرم را فراهم کند.
• آمنه بهرامی یک مهندس الکترونیک است که بعد حادثه اسیدپاشی، با وجود ۱۷ بار عمل جراحی، بینایی و پوست صورتش را از دست داد. خواستگار او به دلیل شنیدن «جواب نه» به صورت آمنه اسید پاشید.
• سارا، دختری ۲۶ ساله بود که مردی موتورسوار در خیابان راه را بر او بست و بر صورتش اسید پاشید. سارا به بیمارستان منتقل شد اما درگذشت. انگیزه اسیدپاشی و هویت موتورسوار فاش نشد.
• سید داوود روشنایی، در سال ۸۴ به دست یک مرد ناشناس و به دلایل نامعلومی قربانی اسید پاشی شد. او در این حادثه چشم چپ خود را از دست داد و گردن، قسمت‌هایی از قفسه‌سینه، دست و پایش نیز در این حادثه دچار صدماتی شد این درحالی است که چشم راستش نیز دارای بینایی ۲۰ درصدی است.
• بامداد اواخر اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۰ مردم روستای «برات‌آباد» شهرستان بم با صدای فریادهای «کمک» زنی جوان به نام سمیه روبرو شدند که بلند فریاد می‌زد: «سوختم» و از مردم درخواست آب می‌کرد. هرچند همسایه‌ها در لحظات اولیه تصور می‌کردند که این زن ۲۴ ساله دچار برق‌گرفتگی شده‌است، اما هنگامی که صورت تخریب شده او و دختر دو و نیم ساله‌اش رعنا را دیدند متوجه شدند که این زن قربانی اسیدپاشی شوهر معتادش شده‌است.
در ایران کارشناسان معتقدند که بسیاری از موارد اسیدپاشی مشخص نمی‌شود، مواردی که در مناطق دورافتاده اتفاق می‌افتد، مواردی که شدت و وسعت جراحت کم است و مواردی که به دلایل مختلف بدرستی گزارش نمی‌شوند.
