موتور خودرو از قطعات گوناگونی تشکیل شده است که باید از هر کدام آن ها به دقت مراقبت شود زیرا کارکرد درست موتور به سالم بودن تمام قطعه های آن بستگی دارد و اگر تنها یکی از قطعه ها درست کار نکند و یا دیر سرویس شود، نه تنها درست کار نمی کند بلکه ممکن است به باقی قطعات موتور نیز صدمه وارد نماید و کل موتور را از بین ببرد.
پس باید هر چند وقت یک بار و در فاصله زمانی مشخص همه قطعه های موتور از کوچک و بزرگ بازدید شود و قطعه های خراب آن بازسازی و یا تعویض گردد. یکی از این قطعه های به ظاهر کوچک اما پر اهمیت تسمه تایم است. تسمه تایمینگ بخشی از موتور احتراق داخلی است که زمان بندی سوپاپ های موتور را کنترل می کند. در موتورهای قدیمی برای انجام این کار از چرخ دنده بهره گرفته می شده است. پس از چندی برای بالا بردن تعداد سیلندرها زنجیر تایم اختراع شد، این عمل باعث این شد که قدرت موتور بسیار بالا تر برود.
تا پیش از اختراع تسمه تایم این وظیفه به گردن زنجیر تایم بود. در آن زمان موتورهایی که با زنجیر کار می کردند سر و صدای زیادی را به راه می انداختند. این وسیله به مراقبت بسیار زیاد و روغن کاری پر دردسر نیاز داشت و برای شرکت های خودرو سازی مخارج زیادی را به دنبال داشت. اما در عوض هیچگاه خراب نمی شد و نیازی هم به عوض کردن نداشت. کم کم با بیشتر شدن تولید تسمه، بیشتر شرکت های خودروسازی از این وسیله استفاده کردند. تسمه تایم نسبت به زنجیر تایم از سر و صدا کمتری دارد و قیمتش ارزان تر است و راندمان بیشتری نسبت به زنجیر دارد. استفاده از تسمه تایم بسیار آسان است و حتی افراد عادی هم می توانند این وسیله را در صورت خرابی تعویض کنند.
تاریخچه تسمه تایم
در سال هزار و نهصد و چهل و پنج اولین تسمه تایم اختراع شد. اما تا سال هزار و نهصد و شصت و دو طول کشید تا این وسیله به تولید انبوه برسد و در خودروهای تولیدی مورد بهره برداری قرار گیرد. خودروی آلمانی گلاس هزار و دو اولین خودرویی بود که در موتور خود از تسمه به جای زنجیر استفاده کرده است. پس از این خودرو و در سال هزار و نهصد و شصت و شش در آمریکا هم از تسمه تایم توسط شرکت سازنده خودروی پونتیاک برای مدل تمپست بهره گرفته شد. در همان سال هم شرکت وکس هال طرح هایی از موتور چهار سیلندر که از تسمه تایم در آن ها استفاده شده است را به خط تولید رساند. این طرح در تولید موتور خودروهای امروزی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
کار تسمه تایم در موتور چیست؟
میل لنگ وسیله ای است که نیروی مورد نیاز میله های متصل به موتور که در محفظه احتراق به پیستون متصل اند را تامین می کند. میل بادامک تنظیم رفتن سوخت به محفظه احتراق و خارج شدن دود از پیستون به طرف اگزوز را بر عهده دارد. در موتور احتراق داخلی تسمه تایم میل لنگ را به میل بادامک ها وصل می کند تا میل بادامک ها به نوبت و با زمان بندی دقیق باز شدن و بسته شدن دریچه سوپاپ ها را کنترل کنند. برای یک موتور چهار زمانه لازم است که سوپاپ ها یک بار در هر دو دور میل لنگ باز و بسته شوند که تسمه تایم این کار را انجام می دهد. این تسمه دارای دندانه هایی است که به وسیله آن ها میل بادامک ها را هم زمان با میل لنگ بچرخاند. در بعضی از طراحی های موتور، تسمه تایم همچنین می تواند برای به حرکت درآوردن دیگر اجزای موتور از قبیل پمپ آب و اویل پمپ ( پمپ روغن ) نیز استفاده شود.
در کل می توان گفت تسمه تایم هماهنگ کننده اجزای مختلف موتور خودرو در زمان بندی مناسب است. تسمه تایم از لاستیک ساخته شده و در آن رشته های فیبری قرار داده شده است. این رشته ها باعث می شود که تسمه تایم محکم تر شود و بیشتر دوام بیاورد. سطح تسمه تایم دندانه دندانه است تا لغزش نداشته باشد.
چرا باید تسمه تایم را عوض کنیم؟
علت تعویض تسمه تایم خردگی این وسیله به مرور زمان است. توجه داشته باشید که پیش از این که تسمه تایم از هم گسیخته شود و اصطلاحا پاره شود باید آن را عوض کرد زیرا اگر به موقع این کار را نکنیم زیان های بسیاری را به موتور خودرو وارد می سازد. در صورت پاره شدن تسمه تایم سوپاپ ها خم می شود و به سر سیلندر و میل بادامک ها آسیب جدی وارد می نماید. حتی به پیستون ها و دیواره سیلندر هم ممکن است آسیب وارد کند. شما باید با علائم و نشانه های خرابی و پوسیدگی تسمه تایم آشنا شوید تا در صورت مشاهده علامت های خردگی و خرابی یا خودتان و یا مکانیک مربوطه تسمه تایم خودروی شما را عوض نماید تا از پاره شدن و آسیب زدن به موتور خودروی شما جلوگیری نماید و موجب ایجاد مشکلات بیشتر نشود.
علائم خرابی تسمه تایم چیست؟
یکی از شایع ترین و البته نمودارترین علامت های خرابی تسمه تایم خردگی دندانه هایی است که بر روی آن قرار دارد. اگر این دندانه ها به صورت جدی دچار خردگی شود ممکن است دچار لغزش گردد و از سر جای خودش بیرون بیاید در این حالت دیگر تسمه تایم به وظیفه خود که هماهنگ کردن زمان باز شدن سوپاپ ها است نمی تواند به درستی عمل کند و موتور خودروی شما از کار می افتد.
در زمان قدیم کیفیت تسمه تایم ها به طوری بود که احتمال پاره شدنش بیشتر بود اما امروزه و با پیشرفت تکنولوژی جنس تسمه ها به قدری محکم شده است که احتمال پاره شدن آن بسیار کم است ولی همچنان ممکن است دندانه های روی تسمه دچار خردگی گردد. تسمه تایم را در هر صورتی که باشد باید پس از هر صد هزار کیلومتر یک بار تعویض کرد. اما از بازدید تسمه تایم پیش از مسافرت های طولانی نباید غافل شوید. اگر می خواهید خودروی دست دوم خریداری نمایید از نکته هایی که باید حتما به آن توجه کنید تسمه تایم موتور است که باید از تسمه تایم خوبی برخوردار باشد وگرنه شما به مشکل بر خواهید خورد.
اگر هم از موتور خودرو سر در نمی آورید از یک آدم متخصص و یا مکانیک ماهر برای بازرسی از آن بهره ببرید. از صدای قیژ قیژ موتور هم می توان به خراب بودن تسمه تایم پی برد. علت صدا دادن موتور خودرو این است که سوپاپ ها به بدنه پیستون برخورد می کند. اما چگونه بفهمیم که تسمه تایم پاره شده است. این موضوع در ماشین های مختلف علامت های گوناگونی دارد. مثلا در خودرو پراید، در مدل های پایین تر پس از پاره شدن تسمه تایم بلافاصله ماشین خاموش می شود. اما این مسئله در خودروهای دیگر مانند پژو چهارصد و پنج و سمند، پارگی تسمه تایم یا رد کردن دندانه های آن از تایم، باعث می شود که سوپاپ با پیستون برخورد شدیدی داشته باشد که این امر باعث کج شدن سوپاپ ها شده و باید تمام قطعات سرسیلندر و یا حتی خود سرسیلندر را عوض نمایید.
پاره شدن تسمه تایم در خودروی کیا ریو به این صورت است که آسیب بسیار زیادی را به موتور خواهد زد به طوری که ممکن است مجبور به عوض کردن قطعه های زیادی از موتور خودرو باشید. در این جا بهتر است بگوییم که با هر خودرویی که سفر می کنید و یا صاحب هر خودرویی که هستید بهتر است پیش از این که تسمه تایم شما به حد پارگی برسد با بازبینی های منظم از سلامت آن مطمئن شوید تا از ایجاد چنین حوادثی جلوگیری کنید. با شنیدن صدای عجیب از موتور خودرویتان و یا کم شدن قدرت آن و یا آمدن صدای قیژ قیژ در زمانی که سرعت بالا دارید ، بلافاصله باید تسمه تایم خودروی خود را بازرسی نمایید تا در صورت خرابی عوض بشود.
توصیه هایی که درباره تعویض تسمه تایم می شود بیانگر این موضوع است که باید پولی ها، تسمه سفت کن و پمپ آب هم عوض شوند. پولی ها تسمه تایم را به میل لنگ و میل بادامک متصل نگه می دارند. یکی دیگر از علامت هایی که برای خرابی تسمه تایم گفته شده است آمدن صدای تیک تیک از موتور خودرو است. البته گفته شده است که این صدا ممکن است مربوط به کم شدن روغن موتور باشد. اگر خودرو خاموش باشد و تسمه تایم هم خراب باشد خودرو هرگز روشن نمی شود و این به آن دلیل است که برای روشن شدن خودرو باید میل لنگ و میل بادامک هر دو به کار بیفتند که با خراب بودن تسمه تایم این امر غیر ممکن است. خرابی تسمه تایم باعث ایجاد دود بسیار زیادی می شود که به دلیل خوب کار نکردن پمپ روغن است که ارتباط مستقیم به تسمه تایم دارد.
با خرابی تسمه تایم از جلوی ماشین روغن می ریزد که این به دلیل روغن ریزی از کاور تسمه تایمینگ است. کاور تسمه تایم توسط پیچ و مهره محافظت می گردد و نشت روغن به خاطر شل شدن این پیچ و مهره ها است و برای جلوگیری از لطمه خوردن به تسمه تایم خودرو باید این پیچ و مهره ها را سفت کنید. اگر تسمه تایم شما بسیار قدیمی باشد و حتی هیچ کدام از علامت هایی که در بالا به آن اشاره شد را هم درباره آن مشاهده نکردید باز هم بهتر است که این تسمه تایم را عوض کنید تا از خطر پاره شدن تسمه تایم در حال حرکت و یا سرعت بالا در امان باشید.
نحوه تعویض تسمه تایم
شیوه ای که در این جا برای شما توضیح داده خواهد شد، شیوه عوض کردن تسمه تایم خودروی پراید است. مهم ترین ابزار برای تعویض تسمه تایم و یا هر تسمه دیگری که در موتور خودرو موجود است، آچار های رینگی شماره ده تا چهارده، آچارهای یک سوی بیست و یک و بیست و چهار، تالیبر جک دستی، هستند. پس از گرد آوردن ابزار آلات لازم کار را شروع می کنیم. ابتدا سه عدد پیچ سر فولی باز نموده و سپس چهار عدد پیچ قاب بالای تسمه تایم باز می نمایید.
پس از آن زیر کارتل جک بزنید و پیچ دسته موتور را به کمک آچار رینگی شماره چهارده باز کنید. یک رابط در پشت دسته موتور به کمک یک آچار و با وصل کردنش به پیچ سر میل لنگ، ایجاد کنید. زمانی این مراحل را پشت سر گذاشتید باید خودروی شما تک استارت بخورد اما موتور ماشین نباید روشن شود. در این جا پیچ فولی ها را باز نمایید. پس از آن فولی سر واتر پمپ را باز کنید. سپس سه عدد پیچ قاب پایین تسمه تایم را باز نمایید. برای آخر کار هم باید سوپاپ ها در حالت خلاص قرار داشته باشد. با آچار رینگی چهارده موتور را بچرخانید. شما بر روی چرخ دنده دو خط را می بینید که شبیه عقربه های ساعت است. باید موتور را آنقدر بچرخانید که آن عقربه ها ساعت دوازده و پانزده دقیقه را نشان بدهند. سپس با آچار رینگی شماره دوازده سفت کننده تسمه را باز کنید بعد از آن را به عقب برانید و پیچ آن را سفت کنید.
اکنون تسمه تایم را از جای خود خارج نمایید. در این زمان باید سفت کننده تسمه تایم را مورد بررسی قرار دهید تا از سلامت آن مطمئن شوید. اگر سفت کننده سالم نبود آن را عوض کنید. در این مرحله از کار می توانید تسمه تایم جدید را بر روی موتور خودرو سوار کنید. البته نهایت دقت را داشته باشید که چرخ دنده ها جا به جا نشوند و از حالت دوازده و پانزده دقیقه خارج نشوند. سفت کننده تسمه را باز کرده و پیچ آن را محکم کنید. توجه کنید تسمه تایم را باید یک سانتی متر شل ببندید تا جای کمی حرکت داشته باشد. تمام مراحل پیشین را به طور بر عکس انجام دهید تا موتور خودروی شما به حالت اول باز گردد.
